Ostoja obejmuje dolinę Kakaju wraz z trzema enklawami. Leży na terenie gmin Biskupiec i Nowe Miasto Lubawskie, na terenie Nadleśnictwa Jamy. Położona jest w krajobrazie młodoglacjalnym, obejmuje rynnę subglacjalną w kompleksie rozległego, pokrytego lasami sandru brodnickiego. Jedynie w cześci zachodniej i wschodniej pojedynczo występują pagórki i wzgórza morenowe oraz kemy (Pagórki Lipińskie, Równina Jamielnicka). Główną osią ostoi jest rzeka Kakaj (Laka), dopływ Osy, przepływająca przez liczne jeziora: Lekarty, Moszyska, Przedzieniec, Jeziorki, Modzel, Kakaj, Dębno, Wielki Staw. Większość terenu pokrywają gleby bielicoziemne, wytworzone z piasków luźnych wodnolodowcowych, a wzdłuż rzeki i przy jeziorach wykształciły się gleby bagienne i pobagienne. Dolina Kakaju ma wyjątkowy, naturalny charakter. Łączy pięknie położone śródleśne jeziora, które są płytkie i częściowo zarastające, na dużych powierzchniach pokryte grążelami i grzybieniami. Trudnodostępne jeziora Przedzieniec, Jeziorki, Modzel są otoczone zabagnieniami i mają niemal pierwotny charakter. Wzdłuż rzeki skupiają się często łęgi jesionowo-olszowe i olsy.
W granicach ostoi, poza główną doliną, znajdują się zagłębienia powstałe po wytopieniu się brył martwego lodu zlodowacenia bałtyckiego. Obecnie są tam małe jeziorka lub kwaśne torfowiska mszarne. W części zachodniej enklawę stanowi jezioro Osetno, z rozległym kompleksem łęgów.
Na obszarze ostoi znajdują się dwa ścisłe rezerwaty torfowiskowe - Kociołek i Łabędź - utworzone już w 1958 r. dla ochrony śródleśnych torfowisk. Pierwszy położony jest w głęboko wciętym zagłębieniu wytopiskowym. W środkowo-zachodniej części znajduje się jeziorko dystroficzne, w otoczeniu torfowiska nawiązującego do młodych torfowisk wysokich (widoczna struktura kępowa). Podobny kierunek sukcesji zbiorowisk przejściowotorfowiskowych do wysokotorfowiskowych zachodzi w rezerwacie Łabędź. Jednak zjawisko jest tu intensywniejsze, należy je wiązać ze spadkiem poziomu wód i osuszeniem (ekspansja zb. Junco-Sphagnetum). Obecne torfowisko w rezerwacie Łabędź jeszcze w połowie XIX w. było płytkim zbiornikiem wodnym, dopiero prace melioracyjne pod koniec XIX w. spowodowały jego osuszenie. W obydwu rezerwatach widoczna jest sukcesja roślinności torfowiskowej w kierunku leśnej, głównie boru bagiennego. Co jakiś czas wysokie poziomy wód (ostatni w 1981 r.) powodują, że drzewostany są podtapiane i usychają, tym samym torfowiska utrzymują się "otwarte". W obydwu rezerwatach występują mszary przygiełkowe i kępkowo-dolinkowe, duże powierzchnie zajmują zbiorowiska z turzycą bagienną i bagnicą torfową.
Oprócz torfowisk wysokich w ostoi znajdują się torfowiska przejściowe. Ich mały kompleks znajduje się w części zachodniej koło jeziora Maciek. Zanotowane tu zostały liczne, rzadkie gatunki roślin: lipiennik Loesela, wątlik błotny, turzyca strunowa, błotniczek wełnisty (gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi Roślin), sierpowiec błyszczący, złocieniec mieszanopłciowy. Na zachodnim krańcu jeziora Moszyska znajduje się podsuszony płat torfowiska zasadowego, z interesującymi gatunkami roślin: mszar nastroszony, błotniszek wełnisty, błyszcze włoskowate, bagniak zdrojowy (mchy), wyblin jednolistny, listera jajowata, kukułka krwista, kruszczyk błotny (rośliny naczyniowe). Wśród zbiorowisk nieleśnych w ostoi znajdują się niewielkie powierzchnie łąk świeżych i zmiennowilgotnych.
Ostoja leży w rozległym kompleksie leśnym, dlatego cechuje ją wysoka lesistość. Lasy pokrywają tu ok. 80 % obszaru (z czego iglaste ponad połowę obszaru). Reszta to siedliska rolnicze, wody powierzchniowe i siedliska obszarów podmokłych. W kompleksie leśnym na sandrze dominują bory mieszane i grądy, a w obniżeniach - łęgi, olsy oraz bory i brzeziny bagienne. Wśród zbiorowisk leśnych Natura 2000 występują głównie grądy subkontynentalne, łęgi jesionowo-olszowe, brzeziny bagienne, bory bagienne oraz lasy sosnowo-brzozowe (olsy brzozowe). Pierwsze z wymienionych mają specyficzny charakter, licznym udziałem buka nawiązują do grądu subatlantyckiego. Zajmują duże powierzchnie, ale dobrze i typowo wykształconych grądów jest niewiele. Niżowe łęgi jesionowo-olszowe ciągną się wzdłuż Kakaju i miejscami są bardzo dobrze zachowane. Leśne zbiorowiska na torfowiskach to różne postacie lasów bagiennych.
Fauna reprezentowana jest przez typowe dla Pojezierza Brodnickiego kręgowce, w tym m.in. łosia, bobra i wydrę. W obrębie doliny widoczne są zgryzy - ślady bytowania bobrów. Wśród ptaków występują tu: tracz nurogęś, gągoł, bielik, bocian czarny i biały, słonka, żuraw, orlik krzykliwy, dzięcioły czarny, zielony i duży, czapla siwa. Ta ostatnia ma kolonię na zachodnim brzegu jeziora Lekarty. Ichtiofaunę reprezentują m.in. sandacz, sielawa, szczupak. Notowano również różankę i bolenia (dane Polskiego Związku Wędkarskiego). Wśród rzadkich gatunków bezkręgowców swierdzono: iglicę małą, piórolotka bagniczka, gatunek ryjkowca Larinus turnus, mrówkę Formica picea, pijawkę lekarską.
Ostoja obejmuje najbardziej wartościowe fragmenty doliny Kakaju wraz z jeziorami i torfowiskami Cechuje ją wysoka bioróżnorodność. Na małym obszarze zanotowano 13 typów (w tym 15 podtypów) siedlisk przyrodniczych Natura 2000. Siedliska te zajmują połowę powierzchni ostoi. Są tu bardzo dobrze zachowane jeziora eutroficzne, dystroficzne oraz twardowodne z podwodnymi łąkami ramienic. Duże powierzchnie zajmują grądy subkontynentalne i łęgi rozmieszczone wzdłuż doliny Kakaju. Są tu lasy o cechach naturalnych - bory bagienne, brzeziny bagienne oraz sosnowo-brzozowy las bagienny (o charakterze olsu). Granice zostały zoptymalizowane tak, aby obejmowały najcenniejsze obszary północnej części lasów brodnickich. Oprócz doliny Kakaju w ostoi znalazły się trzy enklawy: dwie na północy (obejmujące torfowiska) i jedna na zachodzie (obejmująca jeziora z dużym, zwartym kompleksem łęgu. Ostoja jest miejscem zachowania stanowisk sierpowca i lipiennika Loesela, tym samym zapewnia ciągłość w ich rozmieszczeniu wzdłuż sandru brodnickiego. O wysokich walorach teranu świadczy duża liczba zagrożonych gatunków roślin, takich jak: turzyca strunowa, wątlik błotny, wyblin jednolistny, gwiazdnica grubolistna, mszar nastroszony, błotniszek wełnisty, torfowiec brunatny, bagniak zdrojowy, nasięźrzał pospolity. Bardzo duże populacje mają tu bagnica torfowa i turzyca bagienna.

Dane zaktualizowano w 2009 roku.

Obszar leży w gminach: Biskupiec i Nowe Miasto Lubawskie.
Gmina Biskupiec leży na terenie Polski północno-wschodniej, w środkowej części województwa warmińsko-mazurskiego, na pograniczu pojezierzy olsztyńskiego i mrągowskiego.
Krzyżują się tu dwie drogi tranzytowe - Nr-16, łącząca Białoruś z portami Gdańska i Gdyni, oraz nr 57 (najkrótsze połączenie Warszawy z przejściem granicznym w Bezledach na trasie do Kaliningradu).
Przez Biskupiec przebiega linia kolejowa Olsztyn-Czerwonka-Mrągowo-Mikołajki-Ełk.
Biskupiec posiada bezpośrednie połączenia komunikacją autobusową z wieloma miastami regionu i kraju (m. in. Augustów, Bartoszyce, Braniewo, Częstochowa, Gdańsk, Giżycko, Gołdap, Kętrzyn, Mrągowo, Olsztyn, Reszel, Suwałki, Szczytno, Warszawa, Węgorzewo).
Walorem Biskupca jest lokalizacja w niewielkiej odległości od atrakcyjnych turystycznie miejsc, m.in.: Gierłoży - 57 km, Giżycka - 60 km, Mikołajek - 49 km, Mrągowa - 26 km, Olsztyna - 39 km, Reszla - 26 km, Szczytna - 38 km, Świętej Lipki - 36 km.
Gminę Biskupiec charakteryzuje bogactwo i różnorodność materialnych zabytków kultury, co świadczy niewątpliwie o jej burzliwych dziejach. Cechą wyróżniającą jest rozproszenie po terenie całej gminy, co skłania do stosowania różnych form objazdowych wycieczek o dużym nasyceniu miejsc postoju. Brak szerszej informacji o wielu obiektach wynika z faktu, iż konkurują one z ogromnym dziedzictwem wysokiej klasy zabytków województwa warmińsko-mazurskiego.
Niewątpliwą atrakcją turystyczną są wsie, które zachowały czytelną formę historycznych widlic z rozszerzeniem pośrodku zabudowy wiejskiej oraz charakterystycznymi rozwidleniami ulic na obu końcach wsi. Do takich wsi można zaliczyć między innymi Biesowo, Bredynki, Kobułty, Najdymowo, Parlezę Wielką, Rasząg i Wilimy oraz unikalną w formie wieś Kamionka.
Warto zobaczyć:

• Średniowieczny gotycki układ przestrzenny starego miasta (z rynku wychodzi pod kątem prostym osiem ulic: na północ, południe, wschód, zachód), lokacja w końcu XIV w., prawa chełmińskie- 1395 r.
• Dawny ratusz, ul. Pionierów 6, murowany -1895 r.
• Kościół parafialny pod wezwaniem Św. Jana Chrzciciela, murowany, gotycki ok. 1580 r., wieża 1668 r., prezbiterium 1728 -1734 r., nawy boczne 1882 r., odbudowany 1903 r. i 1948-1949: fragment ogrodzenia murowany, barokowy, XVIII w.
• Parafia Rzymskokatolicka p.w. Jana Chrzciciela, 11-300 Biskupiec; Plac Kościelny 1 tel. 715 22 02
• Kościół ewangelicko-augsburski, murowany, pseudoromański 1842-1846 r. Obecnie kościół katolicki p. w. Bł. Karoliny Kózkówny, odbudowany w latach 1988-1995 r., - sanktuarium fatimskie.
• Parafia Rzymskokatolicka p.w. Bł. Karoliny Kózkówny
• Wieża ciśnień murowana 1912-1913 r.
• Zespół kamieniczek przy ul.Floriańskiej, murowany XIX w.
• Zespół kamieniczek przy ul. Mazurskie Przedmieście, murowany XIX-XX w.
• Willa ul. Mickiewicza 24, murowana, secesyjna 1906r.
• Kapliczki, ul. Niepodległości, ul. Wojska Polskiego - neogotyckie, murowane XIX w.
• Dawny budynek Starostwa, ul. Al.Niepodległości 2, murowany 1908 r.
• Kobułty - Kościół parafialny p.w. Św. Józefa murowany neogotycki 1897-1899 r.; zespół kościoła ewangelicko-augsburskiego – pierwsza poł. XIX w.
• Rasząg - kościół filialny neoromański z kamienia polnego; z pocz. XX w.,
• Biesówko - kapliczka z dzwonniczką murowana 1825 r.;
• Wilimy - kapliczki przydrożne murowane XIX-XX w.; Krzyż przydrożny drewniany przedstawiający narzędzia męki pańskiej - 1932 r.;
• Bredynki - Kaplica filialna murowana neobarokowa -1891 r.
• Czerwonka - Kaplica filialna pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, murowana, neogotycka, 1920 r.; Kaplica, murowana, neogotycka, pocz. XX w.; Kapliczka przydrożna, murowana - XIX w
• Biesowo - neogotycki kościół z krzyżowo-żebrowym sklepieniem i witrażami. We wnętrzu można obejrzeć barokowy krucyfiks, 10 barokowych świeczników, rzeźbę Madonna z Dzieciątkiem, gotycko-renesansowy kielich z 1606 roku, zegar z XVIII wieku.
• Droszewo - dworek klasycystyczny z końca XVIII w.

Inne atrakcje turystyczne warte zobaczenia:

• Paintball - organizacja imprez sportowo-rekreacyjnych w Biesówce
• Biesowo - wieś malowniczo położona niedaleko południowego brzegu jeziora Tejstymy (w roku 2004 obchodzi 650 rocznicę lokacji). W roku 2003 w konkursie wojewódzkim "Czysta i piękna zagroda - estetyczna wieś 2003 " w kategorii wsi Biesowo zajęło pierwsze miejsce tym samym zdobywając nagrodę Marszałka Województwa Warmińsko-Mazurskiego Andrzeja Ryńskiego.
• Pracownia Jacka Idźkowskiego - rzeźby, płaskorzeźby, wystroje wnętrz, rzeźbienie elementów drzwiowych, konstrukcyjnych, rzeźbione szyldy, banery, szyldy z PCV - perspektywiczne wyklejanie z folii.

Warmińsko-Mazurska Organizacja Turystyczna mieści się przy ul. Staromiejskiej 1 w Olsztynie. Można zapoznać się ze stroną internetową Organizacji: www.warmia-mazury-rot.pl, a w razie szczegółowych pytań skontaktować się drogą mailową: wcit@warmia.mazury.pl. Lokalne organizacje turystyczne (LOT) można odwiedzić w Szczytnie (LOT Powiatu Szczycieńskiego), Nidzicy (LOT Powiatu Nidzickiego), Mrągowie (LOT „Ziemia Mrągowska”), Morągu (LOT „Kraina nie odkrytych tajemnic”), Iławie (LOT Pojezierza Iławskiego i Dorzecza Drwęcy), Ostródzie (Zachodniomazurska LOT w Ostródzie), Lidzbarku Warmińskim (Stowarzyszenie „Dom Warmiński”), Mikołajkach (LOT Mikołajki).
Można również skontaktować się z jedną z lokalnych grup działania: Związek Stowarzyszeń na Rzecz Rozwoju Gmin Północnego Obszaru Wielkich Jezior Mazurskich (Węgorzewo), Stowarzyszenie Rozwoju Wsi i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego w gminie Biskupiec, Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania "LIDER w EGO" (Ełk), Stowarzyszenie Łączy Nas Kanał Elbląski Lokalna Grupa Działania w Elblągu, Stowarzyszenie LGD "WARMIŃSKI ZAKĄTEK" (Dobre Miasto), Fundacja Lokalna Grupa Działania partnerstwo dla Warmii (Pieniężno, Pakosze), Związek Stowarzyszeń "Kraina Drwęcy i Pasłęki" (Łukta), Związek Stowarzyszeń "Brama Mazurskiej Krainy" (Nidzica).

Do największym zagrożeń dla ostoi należy zaliczyć rozwój sieci osadniczej, a zwłaszcza intensyfikację zagospodarowania turystycznego brzegów jezior. Postępująca eutrofizacja jezior jest wynikiem spływów biogenów i nieczystości z przyległych miejscowości. Zaśmiecanie terenu widoczne jest w miejscach łowisk wędkarskich. Powszechny spadek poziomu wód (szczególnie widoczny na obszarach sandrowych) znacznie przyśpiesza ewolucję biocenotyczną (głównie na torfowiskach), a tym samym otwarte zbiorowiska torfowiskowe przekształcają się w kierunku zbiorowisk leśnych (rezerwat Łabędź). Piętrzenie wody i zalewanie obszarów wokół rzeki, powodowane przez bobry, sprzyja ekspansji szuwarów i wypiera mechowiska (przepust na Kakaju, przy szosie Skarlin-Bielice). Niektóre przejawy gospodarki leśnej mogą negatywnie wpływać na roślinność leśną, np. wprowadzanie obcych gatunków drzew, nadmiar wprowadzanej sosny.

Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie,
Al. Marsz. J. Piłsudskiego 7/9; 10-575 Olsztyn;
tel. (089) 52 32 378; fax. (089) 52 32 405;
e-mail: wkp@uw.olsztyn.pl; http://www.olsztyn.rdos.gov.pl

Wojewódzkie Centrum Informacji Turystycznej;
ul. Staromiejska 1, 10-017 Olsztyn ,
tel.: (089) 53 53 566 , fax: (089) 53 53 566

Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Departament Turystyki;
10-562 Olsztyn, ul. Emilii Plater 1,
tel.: (089) 52 19 450; fax.: (089) 53 53 566;
e-mail: dt@warmia.mazury.pl

Warmińsko-Mazurska Regionalna Organizacja Turystyczna,
ul. Staromiejska 1, Olsztyn,
tel.: (089) 53 53 565, 53 53 567, fax.: (89) 53 53 566,
e-mail: wcit@warmia.mazury.pl, strona internetowa: http://www.warmia-mazury-rot.pl