NATURA 2000 a turystyka - PORTAL INFORMACYJNO - EDUKACYJNY


obrazek
INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU


 

Niedźwiedzie Wielkie

Powierzchnia : 89.1 ha
Kod obszaru : PLH28_25
Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000:
specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa)
Status obszaru :
obszar proponowany przez Rząd RP
Opis :

Obszar położony na Warmii, na wysokości 125 –140 m n.p.m. obejmujący wzgórza morenowe nad Jeziorem Niedźwiedzim (Miedzianym) z otaczającymi je podmokłościami, porośnięte ponad 100-letnim lasem bukowym (na granicy zwartego zasięgu geograficznego buka) z domieszką grabu, lipy i dębu (liczne osobniki 200 – 300 letnie). W części obszaru stanowiącej rezerwat przyrody występuje wiele roślin chronionych m.in. lilia złotogłów, podkolan biały, storczyk plamisty, wawrzynek wilczełyko, kopytnik pospolity, marzanka wonna, widłak jałowcowaty oraz 83 gatunki porostów, występują też duże populacje chronionych gatunków grzybów, takich jak: ozorek dębowy, flagowiec olbrzymi, soplówka gałęzista, młdziak psi i szyszkowiec łuskowaty. Na grubych pniach powalonych martwych drzew żyją cenne bezkręgowce, w szczególności chrząszcze bytujące na drewnie: zmorsznik sześcioplamek i ciołek matowy. Dziuple wiekowych drzew zasiedla owad pachnica dębowa (największe w Polsce zasoby tego gatunku) – gatunek wymieniony w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej.
Ostoja jest ważnym w skali regionu miejscem gniazdowania ptaków dziuplowatych, w tym dzięcioła czarnego i gołębia siniaka.
Znaczna część ostoi (34,02 ha) pokrywa się z rezerwatem leśnym o tej samej nazwie, charakteryzującym się wysokim stopniem naturalności, wynikającym z faktu konsekwentnie realizowanej ochrony co najmniej od połowy lat pięćdziesiątych XX w. Naturalność ekosystemu ostoi przejawia się min. poprzez obecność znacznych zasobów martwego drewna, w tym również wielkowymiarowego drewna leżącego oraz drzew dziuplastych. Dzięki temu jest to ważne miejsce występowania organizmów saproksylicznych, w tym uzależnionych od martwego drewna gatunków ptaków (min. czterech gatunków dzięciołów), nietoperzy (min. mopka) owadów (pachnica dębowa, tęgosz rdzawy i wiele innych).
Ostoja "Niedźwiedzie Wielkie" reprezentuje nieliczne w skali kraju pozostałości żyznych lasów liściastych, tj. Ekosystemów cechujących się największą różnorodnością biologiczną. Ostoja chroni lasy o fizjonomii zdominowanej przez buka, znajdujące się przy wschodniej granicy zasięgu buka, wśród nich wzorcowo wykształcone zespoły grądów subatlantyckich i żyznych buczyn.
"Niedźwiedzie Wielkie" są znaczącą ostoją organizmów saproksylicznych, spośród których tylko chrząszcze były przedmiotem wstępnego rozpoznania. Obszerne próchnowiska w dziuplach drzew są miejscem występowania pachnicy dębowej, gatunku priorytetowego wymienionego w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Chrząszcz ten pierwotnie związany był z naturalnymi lasami obfitującymi w stare dziuplaste drzewa w drzewostanach o rozluźnionej strukturze, tj. znajdujących się w fazie rozpadu. Obecnie pachnica występuje głównie w dobrze nasłonecznionych zadrzewieniach w krajobrazach kulturowych (min. w alejach przydrożnych, parkach dworskich itp.), zaś w lasach jest niezmiernie rzadka z uwagi na eliminację drzew dziuplastych przez gospodarkę leśną oraz nadmierne zacienienie panujące w jednolitych wiekowo drzewostanach. Liczne występowanie pachnicy we fragmencie ostoi (stwierdzono zasiedlenie co najmniej 13 drzew, jednak prawdopodobnie faktyczna liczba jest znacznie większa, gdyż tylko nieliczne dziuple można poddać bezpośredniej inspekcji w poszukiwaniu chrząszczy) świadczy o zachowaniu prawidłowej struktury ekosystemów leśnych. Na podkreślenie zasługuje także występowanie tęgosza rdzawego, największego krajowego przedstawiciela chrząszczy z rodziny sprężykowatych. Gatunek ten objęty jest ochroną gatunkową, a także został włączony do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt i znalazł się na czerwonej liście gatunków zagrożonych z kategorią VU (narażony). Larwa tęgosza zasiedla dziuple drzew, będąc wyspecjalizowanym drapieżnikiem polującym na duże larwy chrząszczy z rodziny Cetoniidae, w tym larwy pachnicy dębowej. Obecność jego dowodzi, że populacja pachnicy jest na tym terenie liczna. Kolejnym gatunkiem chronionym i figurującym na czerwonej liście jest ciołek matowy z rodziny jelonkowatych, związany głównie z martwym drewnem twardych gatunków liściastych w zaawansowanym stanie rozkładu. Gatunek ten jest stosunkowo pospolity na całym Pojezierzu Iławskim, jednak ekosystemy grądów i buczyn stanowią jego typowe środowisko występowania.
Oprócz wymienionych powyżej 3 gatunków chrząszczy saproksylicznych o większych rozmiarach ciała, na obszarze ostoi potwierdzono występowanie co najmniej kolejnych 30 gatunków istotnych z punktu widzenia ochrony przyrody, tj. figurujących na czerwonej liście bądź uważanych za rzadkości faunistyczne.
Poza chrząszczami występują na terenie rezerwatu duże populacje chronionych gatunków grzybów, takich jak: ozorek dębowy, flagowiec olbrzymi, soplówka gałęzista, soplówka jeżowata , mądziak psi, podgrzybek pasożytniczy i szyszkowiec łuskowaty.
Naturalne lasy ostoi stanowią optymalne miejsce żerowania i rozrodu mopka. Ponadto, ostoja "Niedźwiedzie Wielkie" jest ważnym miejscem gniazdowania ptaków związanych z dziuplami w obrębie żywych i martwych drzew, w tym dzięcioła czarnego, dzięciołów pstrych i gołębia siniaka.

Dane zaktualizowano w 2009 r.

Interpretacja turystyczna :

Ostoja "Niedźwiedzie Wielkie" zlokalizowana jest w zachodniej części województwa Warmińsko-Mazurskiego, w gminie Małdyty w powiecie Ostróda, 3 km na wschód od miejscowości Małdyty.
W skład ostoi wchodzą oddziały leśne 181, 182 i 183, należące do Leśnictwa Sambród w Nadleśnictwie Dobrocin. W części południowej ostoja graniczy z leżącym tu niewielkim stawem rybackim, zwanym Dolnym
Stawem, oraz graniczącym z nim od strony zachodniej jeziorem Miedzianym. Pozostałe granice ostoi pokrywając się z przebiegiem linii oddziałowych. Przez obszar ostoi przebiega leśna droga o nawierzchni żwirowej, zapewniająca dojazd od strony Małdyt.
Obszar położony na Pojezierzu Iławskim, dokąd dojechać można koleją, autobusami PKS lub mikrobusami prywatnymi, a następnie drogą lokalną przez las.
Na atrakcyjność obszaru składają się nie tylko jego walory przyrodnicze, bowiem w okolicy największą atrakcją jest Kanał Ostródzko-Elbląski. W Małdytach można zwiedzić też pozostałości zespołu dworskiego XVIII i XIX w., budynki gospodarcze o konstrukcji ryglowej z XIX w.
Turyści mogą korzystać z noclegów w hotelach (Małdyty), pensjonatach, kwaterach prywatnych i gospodarstwach agroturystycznych.

formy ochrony przyrody
Niedźwiedzie Wielkie [ rezerwat przyrody ],
Zagrozenia :

Do głównych zagrożeń zalicza się dla części nie objętej ochroną rezerwatową zabiegi gospodarcze w lasach, przede wszystkim wycinka drzew oraz dla całości presja rekreacyjna.
Potencjalnym zagrożeniem jest intensyfikacja gospodarki leśnej polegająca na zwiększeniu pozyskania drewna i wprowadzeniu sztucznych odnowień. Niemniej jednak około 1/3 powierzchni ostoi (teren rezerwatu) od co najmniej 1984 roku traktowana jest jak rezerwat ścisły, zaś w pozostałej części nie prowadzono wielkopowierzchniowych zrębów. Stwarza to dobre perspektywy dla zachowania charakteru siedliska i zasobów martwego drewna i drzew dziuplastych, ważnych dla organizmów saproksylicznych (żyjących na martwym drewnie). Możliwym zagrożeniem jest wzrost natężenia ruchu turystycznego, który powinien odbywać się tylko po wyznaczonych trasach.

Siedliska
żyzne buczyny (Dentario glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion),
grąd subatlantycki (Stellario-Carpinetum),
łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy żródliskowe)*,
Ważne dla Europy gatunki zwierząt (z Zał. II Dyr. siedliskawej i z Zał. I Dyr. Ptasiej, w tym gatunki priorytetowe):
bocian czarny      [ptak ]
dzięcioł czarny     [ptak ]
dzięcioł średni     [ptak ]
mopek     [ssak]
muchołówka mała      [ptak ]
orlik krzykliwy      [ptak ]
pachnica dębowa*     [bezkręgowiec ]
traszka grzebieniasta     [płaz ]
żuraw     [ptak ]
Obszar biogeograficzny : kontynentalny
Instytucje, w których można uzyskać informacje o obszarze::

Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie, Al. Marsz. J. Piłsudskiego 7/9; 10-575 Olsztyn; tel. (089) 52 32 378; fax. (089) 52 32 405; e-mail: wkp@uw.olsztyn.pl; www.olsztyn.rdos.gov.pl

Wojewódzkie Centrum Informacji Turystycznej; ul.Staromiejska 1, 10-017 Olsztyn, tel.: 089/ 535-35-66, fax: 089/ 535-35-66

Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Departament Turystyki; 10-562 Olsztyn, ul. Emilii Plater 1, tel.: (0-89) 521 94 50; fax.: (0-89) 521 94 59; e-mail: dt@warmia.mazury.pl

Warmińsko-Mazurska Regionalna Organizacja Turystyczna, ul. Staromiejska 1, Olsztyn, tel.: (089) 53 53 565, 53 53 567, fax.: (89) 53 53 566, e-mail: wcit@warmia.mazury.pl, strona internetowa: http://www.warmia-mazury-rot.pl

Wydział Ochrony Środowiska Urzędu Wojewódzkiego w Olsztynie

RDLP, Nadleśnictwo Dobrocin

Oddział PTTK w Elblągu

Instytut Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz

PTOP \"Salamandra\"



GMINY
Małdyty,