NATURA 2000 a turystyka - PORTAL INFORMACYJNO - EDUKACYJNY


obrazek
INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU


 

Beskid Mały

Powierzchnia : 7186.2 ha
Kod obszaru : PLH240023
Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000:
specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa)
Status obszaru :
obszar zatwierdzony Decyzją Komisji Europejskiej
Opis :

Omawiany obszar położony jest w masywie Beskidu Małego, w paśmie Magurki Wilkowickiej i grupie Łamanej skały. Beskid Mały znajduje się w obrębie Beskidu Zachodniego, od zachodu graniczy z Beskidem Śląskim, natomiast od wschodu z Beskidem Makowskim. Przełom rzeki Soły dzieli Beskid Mały na dwie części: zachodnią (Pasma Czupla i Magurki) oraz wschodnią (tzw. Beskid Andrychowski). Pasmo Beskidu Małego w całości podlega prawnej ochronie jako Park Krajobrazowy Beskidu Małego (o powierzchni 25770 ha), wchodzący w skład Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego.
Ostoja Beskid Mały jest stosunkowo rozległym obszarem, zajmuje bowiem powierzchnię ponad siedmiu tysięcy hektarów. Na tym terenie, zbudowanym głównie z piaskowców – skał dość twardych i odpornych na wietrzenie, powierzchniowo dominują zbiorowiska leśne (w przeważającej części typu dolnoreglowego). Występują również zbiorowiska łąkowe, zajmujące już znacznie mniejszą część powierzchni oraz sporadycznie zbiorowiska torfowiskowe, ziołoroślowe i naskalne.
Obszar ten charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą terenu, gęstą siecią rzeczną wraz ze sporą liczbą źródeł oraz dużymi deniwelacjami terenu (przekraczające 500 m). Układ dolin jest koncentryczny, grzbiety i szczyty skalne zaokrąglone, a stoki dość strome (nachylenie przekracza czasem 30 stopni). Występują małe jaskinie, schrony, baszty i ostańce skalne. Wybudowane na rzece Soła trzy zapory (w Czańcu, Trefnej i Porąbce) tworzą tzw. Kaskadę Soły.
Na obszarze stwierdzono obecność czternastu siedlisk przyrodniczych z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej, w tym: kompleks kwaśnych buczyn górskich (jest to największy i najlepiej wykształcony kompleks tego typu w Karpatach), zespoły świerczyny górnoreglowej (występującej na krańcach zasięgu geograficznego), jaworzyny miesięcznicowej, świerczyny na torfie. Ostoja jest ponadto miejscem występowania dwóch gatunków mchów z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej: widłozębu zielonego oraz bezlistu okrywowego (z tym że stanowisko bezlistu okrywowego, bardzo rzadkiego, wymaga potwierdzenia).
Na obszarze znajdują się trzy rezerwaty przyrody: Madohora (gmina Ślemień - województwo śląskie, powiat żywiecki i andrychów – małopolskie, powiat wadowicki), Szeroka (gmina Łękawica – województwo śląskie, powiat żywiecki) oraz Zasolnica (gmina Porąbka, powiat bielski, województwo śląskie). W ten sposób ochroną objęte zostały obszary szczególnie cenne, przede wszystkim fragmenty drzewostanów o charakterze naturalnym.
Utworzony w 1960 r.Rezerwat Madohora (czyli inaczej Łamana Skała) jest drugim co do wysokości szczytem w Beskidzie Małym (929 m n.p.m.). Rezerwat znajduje się na terenie gmin Ślemień i Andrychów. Szczyt porośnięty jest w całości mającymi naturalny charakter żyznymi i kwaśnymi buczynami oraz świerczynami (charakterystycznymi dla regla górnego) z widocznymi, zwłaszcza na północnych i północno-zachodnich zboczach, wychodniami skalnymi (połamanymi blokami skalnymi – stąd nazwa szczytu). W załomach skalnych znaleźć można natomiast wiele gatunków mchów (w tym znajdujące się na czerwonej liście Dicranella humilis i Rhabdoweissia crispata).
Znaleźć można tutaj ponadto liczne gatunki chronione na terenie naszego kraju, m.in. parzydło leśne, omieg górski, wawrzynek wilczełyko, śnieżyca wiosenna. Siedliska te dają schronienie takim zwierzętom jak: jelenie, sarny, dziki, rysie, bociany czarne, salamandry plamiste oraz traszki karpackie (endemit). Występują tutaj także jaskinie (w tym najpiękniejsza z nich Jaskinia Komanieckiego).
Rezerwat Szeroka w Beskidzie Małym, jest rezerwatem leśnym o powierzchni niecałych 50 hektarów, usytuowanym na Kocierzu. Ochroną objęty został fragment dolnoreglowej buczyny karpackiej z pomnikowymi okazami jodeł i buków (pozostałości bukowej puszczy karpackiej).
Rezerwat przyrody Zasolnica, usytuowany jest na zboczu góry Zasolnica. Utworzony został w celu ochrony starodrzewia buczyny karpackiej.

Dane zaktualizowano w 2009 r.

Interpretacja turystyczna :

Pod względem administracyjnym obszar znajduje się większej swojej części w województwie śląskim, niecałe dwadzieścia procent obszaru natomiast w województwie małopolskim.
Ostoja położona jest w malowniczym krajobrazie doliny rzeki Soły, wśród stoków górskich. To właśnie dzięki pięknemu krajobrazowi jest to obszar na terenie którego znajduje się wiele miejscowości turystyczno-wypoczynkowych. Znaczną część stanowią lasy, tworząc doskonałe warunki do aktywnego spędzania wolnego czasu. Latem można tutaj zarówno uprawiać turystykę pieszą (do dyspozycji turystów oddano wiele szlaków turystycznych prowadzących zboczami i szczytami Beskidu Małego), rowerową (wzdłuż dróg leśnych i traktów utworzono różnego stopnia trudności trasy rowerowe). Rozległe tereny leśne są doskonałym miejscem dla grzybiarzy i zbieraczy runa leśnego. Dzięki rozbudowanej sieci rzecznej, jak również obecności dużej ilości jezior, ostoja jest prawdziwym rajem dla amatorów sportów wodnych. Można tutaj zarówno wędkować, żeglować, pływać jak również po prostu zaczerpnąć kąpieli słonecznych.
Do miejsc, które warto odwiedzić będąc w okolicy należą: zapora na Porąbce (wybudowana w 1936 r.) wraz z elektrownią wodną Porąbka – Żar, która jest jedną z największych na świecie elektrowni szczytowo-pompowych, Izba Regionalna w Porąbce (dysponująca ciekawym zbiorem przedmiotów używanych niegdyś na co dzień, strojów regionalnych itp.), Izba Tkacka w Porąbce (posiadająca zbiór krosien tkackich, cierlic, kołowrotków, starych maszyn do szycia itd.), pochodzący z XVII w. dwór obronny Czarniec, ruiny zamku na wzgórzu Wołek
W okresie zimowym dla turystów przygotowywane są trasy, z myślą zarówno o amatorach narciarstwa biegowego, jak również zjazdowe dla miłośników szusowania.
Na obszarze Beskidu Małego spotkać można liczne skałki, które przybierają często ciekawe kształty, stanowiąc tym samym dużą atrakcję turystyczną. Do najcenniejszych z nich należy baszta skalna znajdująca się w Kocierzu Rychwałdzkim (wieś w województwie śląskim, powiecie żywieckim, gminie Łękawicy, 3,5 km na północny wschód od Łysiny). Wartą zobaczenia jest również grupa skałek w sąsiadującym z ostoją Krzeszowie oraz skałka fliszowa na zboczach Żaru (położonego na wschód od jeziora Międzybrodzkiego).
Znaczną wartość przyrodniczą stanowią powstałe w wyniku procesów osuwiskowych, tektonicznych oraz w mniejszym stopniu wietrzenia, jaskinie. Niektóre z nich podlegają prawnej ochronie jako pomniki przyrody. Najbardziej znaną i jednocześnie największą jaskinią erozyjno-wietrzną w polskich Karpatach Fliszowych jest Jaskinia Komanieckiego (o powierzchni 115 m2), zwana perłą Beskidu Małego. Od 1993 r. jest pomnikiem przyrody nieożywionej. Jest to bardzo malownicza jaskinia, zwłaszcza zimą i wczesną wiosną, kiedy to spotkać tu można nacieki lodowe, tworzące przeróżne formy. Dodatkowo, jaskinia dostępna jest dla przeciętnego turysty, bowiem zwiedzać ją można bez specjalistycznego sprzętu. Do jaskini nie ma niestety znakowanego szlaku turystycznego. Dojście do niej możliwe jest z miejscowości Las wzdłuż potoku Dusica. Poniżej otworu jaskini znajduje się malowniczy Wodospad Dusicy, będący największym wodospadem w Beskidzie Małym (o wysokości około 2,5 m), który zimą często zamarza, tworząc przy tym naturalną firanę zasłaniającą część wejścia.
Na uwagę zasługują również Jaskinie Czarne Działy (o średniej długości 54 m). Znajduje się tutaj kilkadziesiąt skałek, jaskiń i schronisk podskalnych. Najcenniejszymi z nich są: Jaskinie Czarne Skały (w tym jaskinia Czarne Działy III) i jaskinia Komonieckiego.
Tereny te są ściśle związane z kulturą pasterzy wołoskich. Ten koczowniczy lud pasterski, w XVI i XVII w. tworzył liczne śródleśne polany. Gospodarka na takich terenach związana była z częstym wypalaniem wkraczającego na łąki i hale lasu, od czego nazwę wzięły niektóre z miejscowości jak: Palenica, Cerchel czy Żar (tak nazywano pozbawioną szaty roślinnej powierzchnię ziemi przekopaną motyką i obsianą krzycą, czyli żytem o dwuletniej wegetacji lub połownikiem, czyli mieszanką owsa i jęczmienia). Gdy gleba taka stawała się zbyt mało żyzna pod uprawę, wykorzystywano ją pod wypas owiec. Tradycyjne sery owcze pochodzące z tych terenów to: ser klagany, ser wołoski wędzony, bryndza żywiecka.
Nocleg:
Schronienie znaleźć można w ośrodkach wczasowych i polach namiotowych. Jest to obszar nastawiony na turystykę, zatem ze znalezieniem noclegu nie powinno być większych problemów.
Dojazd:
Do rezerwatu Madohora dotrzeć można wyłącznie pieszo, najszybciej jest dojść niebieskim szlakiem. Szlak biegnie z Huciska (gdzie dojechać można koleją). Wędrówkę rozpocząć można również z Koconia, znajdującego się bliżej ostoi, jednak dotrzeć tam można jedynie PKS-em. Ponadto do rezerwatu wiedzie zielony szlak (z Krzeszowa Dolnego) oraz czerwony (od strony Laskowca, gdzie znajduje się schronisko z trzydziestoma miejscami noclegowymi).
Do ważniejszych miejscowości w rejonie ostoi należą: Międzybrodzie Bialskie i Bielsko-Biała. Międzybrodzie Bialskie, to wieś położona na zachodnim brzegu Jeziora Międzyborskiego (lewy brzeg Soły). Jest to miejscowość typowo turystyczna, głównie jako ośrodek sportów wodnych.
Dojazd do wsi możliwy jest dzięki biegnącej przez nią drogę nr 948 z Oświęcimia do Żywca.
Do rezerwatu Szeroka w Beskidzie małym biegnie czerwony szlak turystyczny prowadzący z Leskowca przez Łamaną Skałę, Potrójną, Przełęcz Kociewską, Żar, Hroboczą Łąkę do Bielska.
Atrakcje turystyczne w okolicy:
Do miejsc znajdujących się w bliskim sąsiedztwie ostoi, wartymi zobaczenia są ruiny średniowiecznego Zamku Wołek. Obiekt położony jest w miejscowości Kobiernice, na lewym brzegu rzeki Soła. Zamek wybudowany został na stokach Bujakowskiego Gronia, z wykorzystaniem walorów obronnych szczytu, w XIV w. jako strażnica graniczna. Za czasów swojej świetności, na zamek składał się budynek z wieżą mieszkalną otoczony murem obwodowym. Do zamku wjeżdżało się przez zwodzony most. Gród otoczony był dwiema fosami, pomiędzy którymi znajdował się drugi obwód murów wzmocniony basztą. U podnóża góry znajdowały się dodatkowe fortyfikacje.
Będąc w okolicy wartym zwiedzenia jest znajdujący się w Suchej Beskidzkiej renesansowy zamek (pochodzący z XVI w.), zwany „Małym Wawelem”. Obecnie w zamku znajduje się Miejski Ośrodek Kultury – Zamek, Galeria Sztuki – Zamek, Suskie Stowarzyszenie Kultury i Sztuki – Klub Muzyczny „Stara Zbrojownia” oraz restauracja „Kasper Suski” i hotel. W zamku organizowane są cykliczne wystawy sztuki współczesnej i tradycyjnej.

formy ochrony przyrody
Park Krajobrazowy Beskidu Małego [ park krajobrazowy ],
Madohora [ rezerwat przyrody ],
Szeroka w Beskidzie Małym [ rezerwat przyrody ],
Zasolnica [ rezerwat przyrody ],
5 pomników przyrody [ pomnik przyrody ],
Zagrozenia :

Zagrożenia dla ostoi są głównie związane z działalnością człowieka: zanieczyszczenie powietrza, urbanizacja, rozwój infrastruktury turystycznej. Do potencjalnych zagrożeń zaliczyć można emisje przemysłowe o dalekim zasięgu, opadające w postaci kwaśnych deszczy. Zbyt duże natężenie ruchu turystycznego może stanowić również poważne zagrożenie dla ostoi.

Siedliska
górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (Nardion - płaty bogate florystycznie) * ,
ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium),
niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris),
torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe)*,
torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea) ,
górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk ,
ściany skalne i urwiska krzemianowe ze zbiorowiskami z Androsacion vandelii,
jaskinie nieudostępnione do zwiedzania,
kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion),
żyzne buczyny (Dentario glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion),
grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum),
jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach (Tilio plathyphyllis-Acerion pseudoplatani)* ,
bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-Pinetum, Pino mugo-Sphagnetum, Sphagno girgensohnii-Piceetum i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne)*,
łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy żródliskowe)*,
górskie bory świerkowe (Piceion abietis część - zbiorowiska górskie),
Ważne dla Europy gatunki zwierząt (z Zał. II Dyr. siedliskawej i z Zał. I Dyr. Ptasiej, w tym gatunki priorytetowe):
kumak górski     [płaz ]
niedźwiedź brunatny *     [ssak]
nocek Bechsteina     [ssak]
nocek duży     [ssak]
nocek orzęsiony     [ssak]
podkowiec mały     [ssak]
traszka karpacka     [płaz ]
wilk*     [ssak]
wydra     [ssak]
Ważne dla Europy gatunki roślin (z Zał. II Dyr. siedliskawej), w tym gatunki priorytetowe:
widłoząb zielony,
bezlist okrywkowy,
Obszar biogeograficzny : alpejski
Instytucje, w których można uzyskać informacje o obszarze::

Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie - posiada następujące siedziby:
- 31 - 112 Kraków, ul. Smoleńsk 29-31,
- 33 - 100 Tarnów, al. Solidarności 5-9,
- 33 - 340 Stary Sącz, ul. Daszyńskiego 3
Sekretariat: ul. Smoleńsk 29-31, 31-112 Kraków, 012 619 81 20 begin_of_the_skype_highlighting              012 619 81 20      end_of_the_skype_highlighting, 012 619 81 21, fax 012 619 81 22;
adres do korespondencji: ul. Basztowa 22, 31-156 Kraków.
Strona internetowa RDOŚ: http://krakow.rdos.gov.pl, e-mail: echr@malopolska.uw.gov.pl

Małopolska Organizacja Turystyczna, ul. Św. Krzyża 14, 31-028 Kraków (do korespondencji);
ul. Westerplatte 15, 31-033 Kraków (siedziba)
Tel.: (12) 421 16 04, 421 15 36, Fax.: (12) 421 16 04, biuro@mot.krakow.pl, www.mot.krakow.pl



GMINY
Bielsko-Biała,
Kozy,
Porąbka,
Czernichów,
Wilkowice,
Łodygowice,
Łękawica,
Andrychów,
Ślemień,
Stryszawa,