NATURA 2000 a turystyka - PORTAL INFORMACYJNO - EDUKACYJNY


obrazek
INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU


 

Murawy w Haćkach

Powierzchnia : 159.3 ha
Kod obszaru : PLH20_01
Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000:
specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa)
Status obszaru :
obszar proponowany przez Rząd RP
Opis :

Siedliska rolnicze pokrywają ponad 90 % obszaru, resztę głównie łąki i zarośla.
Ostoja "Murawy w Haćkach", składa się z trzech enklaw; położona jest na Wysoczyźnie Bielskiej, około 7 km na północ od Bielska Podlaskiego, w bezpośrednim sąsiedztwie wsi Haćki. Największa część ostoi przylega do zabudowań wsi od strony południowo-zachodniej, druga obejmuje pagórek kemowy leżący na północny wschód od wsi, tuż przy szosie Bielsk Podlaski - Białystok, a trzecią stanowi grupa niewielkich pagórków otoczonych polami ornymi i łąkami, usytuowana między wsiami Proniewicze i Hryniewicze Duże. Pod względem administracyjnym "Murawy w Haćkach" znajdują się w gminie Bielsk Podlaski. Rzeźba terenu ukształtowała się około 100 000 lat temu, u schyłku zlodowacenia Warty. W szczelinach i zagłębieniach rozpadającego się lądolodu gromadził się substrat glebowy, który po całkowitym wytopieniu się lodu dał początek pagórkom kemowym. Główna część ostoi obejmuje nieckę wytopiskową wraz z pagórkami kemowymi oraz otaczającymi je od południa i zachodu polami ornymi. Dno niecki i jej zbocza zajmują łąki kośne, a w mniejszym stopniu wtórne nasadzenia leśne, olsy, łęgi i nieużytki porolne. Murawy kserotermiczne, najcenniejszy składnik roślinności tego obszaru, skupiają się na wypukłych formach terenu, a w szczególności na pagórkach Zamok i Betłah oraz w uroczysku Kołyska. W wyniku prac archeologów potwierdzono ślady niemal nieprzerwanej obecności człowieka w tym rejonie, sięgające schyłku epoki kamienia. To właśnie dzięki wielowiekowej działalności człowieka (odlesienie, wypas, koszenie), właściwościom substratu glebowego (utwory pyłowe zawierające węglan wapnia) i sprzyjającemu mikroklimatowi nasłonecznionych zboczy możliwe było utrzymanie się w tym rejonie muraw kserotermicznych. Urozmaicony charakter rzeźby terenu i duża różnorodność siedliskowa (od torfowisk przepływowych i ekstensywnie użytkowanych łąk po murawy kserotermiczne i napiaskowe) wpływają na wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe całego obszaru. Od lat 70-tych XX wieku obserwuje się stopniowy zanik tradycyjnej gospodarki rolnej: zmniejszanie się powierzchni pól ornych, spadek pogłowia zwierząt. Część porzuconych terenów, wraz z cennymi przyrodniczo zboczami niecki wytopiskowej została obsadzona drzewami, głównie sosną, świerkiem i modrzewiem, co ma niekorzystny wpływ na światło- i ciepłolubne rośliny muraw kserotermicznych.
Rejon Haciek to obszar występowania najlepiej wykształconych muraw kserotermicznych między doliną Bugu a Suwalszczyzną. O bogactwie szaty roślinnej świadczy występowanie na niewielkiej powierzchni ostoi (164 ha) aż pięciu typów siedlisk Natura 2000: jałowczysk, wspomnianych już muraw kserotermicznych, ekstensywnie użytkowanych łąk, torfowisk przepływowych oraz łęgów. Najlepiej zachowały się murawy kserotermiczne; łąki kośne podlegają stopniowej degradacji w wyniku intensyfikacji gospodarki rolnej, podczas gdy obszar torfowiska przepływowego został wyłączony z użytkowania i szybko zarasta. Łęgi charakteryzują się młodymi drzewostanami i uproszczonym składem gatunkowym runa.
Szata roślinna projektowanej ostoi "Murawy w Haćkach" wyróżnia się niezwykłym bogactwem i różnorodnością na tle sąsiednich obszarów Równiny Bielskiej o zdecydowanie rolniczym charakterze i równinnym krajobrazie. Jak dotąd stwierdzono tu występowanie około 400 gatunków roślin naczyniowych. Okolice Haciek wysokie walory przyrodnicze zawdzięczają w głównej mierze obecności licznych gatunków ciepłolubnych roślin, związanych z murawami kserotermicznymi. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują: goryczka krzyżowa i oleśnik górski, zagrożone wyginięciem w województwie podlaskim oraz objęte ochroną ścisłą w Polsce: wspomniana już goryczka krzyżowa i zawilec wielkokwiatowy. Ten ostatni gatunek tworzy tu populacje liczące łącznie przeszło 10 000 osobników. Warto dodać, że do początku lat 70-tych XX wieku pod Proniewiczami utrzymywało się stanowisko storczyka cuchnącego, gatunku krytycznie zagrożonego w Polsce, objętego ochroną ścisłą i do niedawna uważanego za wymarły w całym kraju. Zachowanie w dobrym stanie siedliska w którym występował ten gatunek daje możliwość jego ewentualnej reintrodukcji, a tym samym zmniejszenia jego zagrożenia w skali kraju. Obserwowano tu również 5 gatunków płazów, w tym dwa umieszczone w Załączniku IV Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz dwa gatunki gadów. Znaczenie ostoi Murawy w Haćkach dla ochrony przedstawicieli tych grup może mieć jedynie znaczenie lokalne, ze względu na jej niewielką powierzchnię.
Stwierdzono występowanie w ostoi około 50 gatunków ptaków, w tym 14 wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG.

Dane wprowadzono w 2009 roku.

Interpretacja turystyczna :

Równina Bielska (także: Wysoczyzna Bielska) to mezoregion we wschodniej Polsce, część Niziny Północnopodlaskiej. Sąsiaduje z Doliną Górnej Narwi, Wysoczyzną Drohiczyńską i Wysoczyzną Wysokomazowiecką, a na Białorusi – z Przedpolesiem Zachodnim. Zajmuje powierzchnię ok. 2800 km2.
Dojazd: do Bielska Podlaskiego, PKP lub PKS. Znaczący węzeł drogowy. W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:
19 kierunek Białystok - Bielsk Podlaski - Lublin - Rzeszów
66 kierunek Zambrów - Bielsk Podlaski - Połowce
689 kierunek Bielsk Podlaski - Hajnówka - Białowieża
Obszar jest rajem dla miłośników lasów i jezior. Kraina ta posiada w znacznym stopniu zachowane w stanie naturalnym środowisko przyrodnicze, o wysokich i unikalnych walorach w skali kraju i Europy - głównie duże kompleksy naturalnych lasów oraz jeziora i bagienne doliny rzek o cennej i różnorodnej roślinności. Obszary te odznaczają się najwyższym stopniem naturalności szaty roślinnej oraz najwyższą bioróżnorodnością.
Ponadto obszar charakteryzuje się stosunkowo czystym powietrzem atmosferycznym i niewielkim zanieczyszczeniem środowiska.
Okolice wsi Haćki stanowią unikatowy obszar pod względem przyrodniczym (pagórki kemowe porośnięte murawami kserotermicznymi) i archeologicznym (grodzisko, kurhan i osady otwarte z okresu od wczesnej epoki żelaza po wczesne średniowiecze). Tą piękna miejscowość otaczają pagórki oraz inne ciekawe formy terenu.
W Bielsku Podlaskim warto zobaczyć:
Grodzisko średniowieczne (XIII w.) zwane Górą Zamkową bądź Łysą Górką. Na tej górze zamkowej znajdował się zamek, w którym pierwotnie planowano podpisanie unii zwanej później unią lubelską, ale zamek uległ spaleniu przez uderzenie pioruna.
Ratusz późnobarokowy (po 1776) proj. Jan Sękowski
Kościoły:
Kościół NMP z góry Karmel z 1641 r., późnobarokowy, przebudowany po pożarze w 1784 (po powstaniu listopadowym przekształcony na cerkiew, ponownie kościół od 1921)
Klasztor karmelitów trzewiczkowych z 1641, barokowy, (po pożarze w 1784 nie odbudowano dwóch skrzydeł)
Kościół i klasztor został ufundowany przez Adama Kazanowskiego starostę bielskiego od 1638 i poświęcony Matce Boskiej z góry Karmel. Przedsięwzięcie również finansowała jego żona Elżbieta (Halszka) Słuszczanka.
Bazylika Narodzenia NMP i św. Mikołaja, klasycystyczna, (1783, projekt: Szymon Bogumił Zug), wzmianka XV wiek.
Dzwonnica kościelna w stylu klasycystycznym z 1843
Cerkwie:
Drewniana Cerkiew Narodzenia NMP tzw. zamkowa
Drewniana katedra prawosławna (do 1839 unicka) Zmartwychwstania Pańskiego na Hołowiesku (ok. 1716, wzmiankowana w innym miejscu w 1377).
Drewniana pounicka cerkiew św. Michała (zbud. w 1789, wieża z 1914)
Drewniana cerkiew (w latach 1596-1839 unicka) św. Trójcy (przełom XVIII i XIX wieku), ufundowana pierwotnie przez królową Bonę
Cmentarz żydowski z nagrobkami pochodzącymi z okresu od 1850.
Urbanistyczny układ miejski z XV wieku.
Park przy dawnym dworze w Hołowiesku
Podlaska Regionalna Organizacja Turystyczna mieści się przy ul. Malmeda 6 w Białymstoku. Lokalne Organizacje Turystyczne znajdują się w Augustowie, Suwałkach, Zawadach. Można także nawiązać kontakt z lokalnymi grupami działania, m.in. w Suwałkach ("Nasza Suwalszczyzna"), Dąbrowie Białostockiej (Fundacja Biebrzańska), Hajnówce (Lokalna Grupa Działania "Puszcza Białowieska"), Małym Płocku ("Kraina Mlekiem Płynąca"), Łapach (Stowarzyszenie N.A.R.E.W. - Narwiańska Akcja Rozwoju Ekonomicznego Wsi), Drohiczynie (Lokalna Grupa Działania - Tygiel Doliny Bugu), Dobrzyniewie Dużym (Królewski Gościniec Podlasia), Sejnach (Lokalna Grupa Działania "Sejneńszczyzna").

Zagrozenia :

Głównym zagrożeniem dla szaty roślinnej Haciek jest zarzucanie tradycyjnego, ekstensywnego użytkowania gruntów i spontaniczne wkraczanie zarośli, zadrzewień i trzcinnika piaskowego na nieużytkowane pola i łąki, a także zalesienia sztuczne nieużytków. Inne zagrożenia przyrody okolic Haciek to eksploatacja kruszywa (rozkopywanie pagórków kemowych) oraz intensyfikacja rolnictwa, powodująca nadmierną chemizację siedlisk i ubożenie składu gatunkowego łąk. Potencjalnie w przyszłości negatywną rolę odgrywać może wzmożony ruch turystyczny i eksploracja archeologiczna. W przypadku muraw kserotermicznych i łąk największe znaczenie wydaje się mieć zarzucanie użytkowania pól, łąk i pastwisk, a przez to postępująca sukcesja wtórna i zakładanie sztucznych nasadzeń, ocieniających stanowiska światło- i ciepłolubnych gatunków murawowych. W przypadku torfowisk i wilgotnych lasów bardzo niekorzystnie może wpłynąć odwodnienie terenu i dalsze kopanie stawów na dnie niecki wytopiskowej. Mniejsze znaczenie ma obserwowane zaśmiecanie terenu, rozprzestrzenianie się synantropijnych ziołorośli z dominacją pokrzywy i wkraczanie obcego geograficznie jesionu pensylwańskiego w murawy.

Siedliska
zarośla jałowca pospolitego na wrzosowiskach lub murawach nawapiennych,
murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea i ciepłolubne murawy z Asplenion septentrionalis-Festucion pallentis) * - priorytetowe są tylko murawy z istotnymi stanowiskami storczyków,
niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris),
górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk ,
łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy żródliskowe)*,
Ważne dla Europy gatunki zwierząt (z Zał. II Dyr. siedliskawej i z Zał. I Dyr. Ptasiej, w tym gatunki priorytetowe):
bocian biały      [ptak ]
derkacz     [ptak ]
dzięcioł czarny     [ptak ]
gąsiorek     [ptak ]
lerka     [ptak ]
Obszar biogeograficzny : kontynentalny
Instytucje, w których można uzyskać informacje o obszarze::

Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Białymstoku
http://www.rdos.eu, e-mail: biuro@rdos.eu
fax: (85) 74 06 982, tel.: (85) 74 06 981 wew. 10, 74 03 380 wew. 10

Podlaska Regionalna Organizacja Turystyczna
ul. Malmeda 6, Białymstok
tel.: (85) 732 68 31, fax.: (85) 732 68 31
e-mail: podlaskieit@podlaskieit.pl, www: http://www.podlaskie.pl



GMINY
Bielsk Podlaski,