NATURA 2000 a turystyka - PORTAL INFORMACYJNO - EDUKACYJNY


obrazek
INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU


 

Biała Tarnowska

Powierzchnia : 957.5 ha
Kod obszaru : PLH12_57
Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000:
specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa)
Status obszaru :
obszar proponowany przez Rząd RP
Opis :

Obszar obejmuje wąską dolinę rzeki Białej na odcinku od Śnietnicy do okolic Tarnowa (most w Bistuszowej). Rzeka w górnym biegu (do Florynki) płynie naturalnym korytem, meandrując w obrębie, szerokiego średnio na kilkadziesiąt metrów, kamieniska. Brzegi porośnięte są zaroślami wierzbowymi, w których dominuje wierzba siwa, obok kapturnicy purpurowej i wierzby kruchej. Przylegają do nich pastwiska i łąki, a gdzie niegdzie fragmenty łęgów. Wzdłuż doliny biegnie szosa, wzdłuż której ciągnie się rozproszona zabudowa wsi. Z ustalonych kamieńców prowadzony jest pobór materiału skalnego. Na kamieńcach dobrze rozsiewa się wierzba siwa. Pospolicie występuje tu września, tworząc płaty o powierzchni ok. kilkudziesięciu metrów, rozproszone na całej długości tego odcinka rzeki. Poniżej Florynki koryto jest odcinkami uregulowane. W otoczeniu dominują pola uprawne i łąki oraz fragmenty łęgów i zarośli nadrzecznych. W Grybowie i Tuchowie rzeka przepływa przez środek miejscowości, gdzie ujęta jest w betonowy żłób lub obwałowana. Biała Tarnowska - największy dopływ Dunajca - bierze początek w Beskidzie Niskim na wysokości 900 m npm. Jej zlewnia zbudowana głównie z utworów fliszowych - piaskowców i łupków. Spadki jednostkowe Białej wahają się od około 6‰ w górnym biegu rzeki do około 1‰ w dolnym biegu. Rzeka charakteryzuje się dużą ilością miejsc prądowych (bystrz) ułożonych naprzemiennie ze stosunkowo długimi odcinkami bezprądowymi (plosa). Biała jest mocno ocieniona, brzegi częściowo naturalne porośnięte krzewami i drzewami, miejscami umocnione opaskami lub narzutem kamiennym. Dno o granulacji zmiennej malejącej z biegiem rzeki, od grubego żwiru i nielicznych głazów, poprzez drobny żwir, aż po piasek, muł i glinę (na wysokości Tarnowa). Biała charakteryzuje się znaczną zmiennością przepływów i szybkim mętnieniem wody, wywołanymi opadami o charakterze nawalnym. Koryto rzeki jest głęboko wcięte w ciasną dolinę górskiej rzeki. Poniżej Tuchowa dolina Białej rozszerza się do 2-3 km, a następnie rzeka tworzy przełom przez wzgórza zbudowane z inoceramowych łupków piaskowca. Poniżej ujścia dopływu Spod Ostrej Góry Biała wypływa z Karpat do Kotliny Sandomierskiej. Zlewnia Białej w górnym i środkowym biegu rzeki ma charakter rolniczo-rekreacyjny, natomiast w dolnym biegu - charakter przemysłowy.
Obszar obejmuje znaczącą część zasobów 3 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG w regionie alpejskim. Są one tutaj dobrze wykształcone i zachowane. Jest istotna dla ochrony ryb, zwłaszcza brzanki i restytuowanego łososia atlantyckiego. Ogółem w Białej Tarnowskiej stwierdzono występowanie 16 gatunków ryb należących do pięciu rodzin. Pod względem liczebności dominują: strzebla potokowa, kleń i brzanka oraz w górnych partiach rzeki pstrąg potokowy. W dolnym odcinku rzeki największy udział mają kleń, brzana i świnka. W dopływach Białej dominują śliz i strzebla potokowa, licznie występują też jelec kleń oraz pstrąg potokowy. Rzeka Biała Tarnowska, ze względu na swe walory środowiskowe, uznawana jest za jedno z najważniejszych tarlisk anadromicznych ryb wędrownych w karpackiej części dorzecza Wisły. Obszar stanowi cenny zasób zróżnicowanych siedlisk dla gatunków zwierząt rzadkich i poddanych ochronie związanych ze środowiskiem wodnym - występuje tu 5 gatunków ryb z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Górny odcinek "Biała" to jeden z najważniejszych w Polsce obszarów dla wszystkich trzech typów siedlisk "kamieńcowych".

Dane zaktualizowano w 2009 roku.

Interpretacja turystyczna :

Tarnów:
Młodzież w Tarnowie zaprasza na cyklicznie organizowaną imprezę plenerową "Pożegnanie Lata" pod hasłem "Żegnamy wakacje, ale zatrzymamy słońce dla dzieci na cały rok".
Zabudowa rynku Starego Miasta (zachowany średniowieczny układ urbanistyczny, kamienice głównie XIX-wieczne, kilka renesansowych), Bazylika katedralna (XIV w., przebudowana w l. 1889-1900), renesansowe nagrobki rodu Tarnowskich, manierystyczne nagrobki rodu Ostrogskich, pomnik nagrobny Barbary z Tęczyńskich Tarnowskiej, uważany za najpiękniejszą w Europie renesansową rzeźbę przedstawiającą kobietę, krypty w podziemiach bazyliki
Ratusz (poł. XIV w.), Dom Mikołajowskich (1524, najstarsza kamienica w Tarnowie), Bima – pozostałość po starej synagodze, Młyn Szancera, Ruiny zamku Tarnowskich (XIV), Pozostałości murów miejskich z XIV-XVI, Klasztor i kościół ojców Bernardynów, Cmentarz żydowski – założony w 1583 roku. Kościół pw. Najświętszej Maryi Panny, Stary Cmentarz (druga połowa XVIII), Kapliczka św. Walentego (przełom XVIII-XIX), Pałac Sanguszków w Gumniskach, Dworzec Kolejowy (1855, obecny wygląd o 1910), Park Strzelecki (1866), Pałac Ślubów (ok.1880), Mauzoleum gen. Józefa Bema, Kościół Misjonarzy pw. Świętej Rodziny, Kościół pw. Św. Marcina na Górze Św. Marcina, Dom Chemika w Mościcach, Pałacyk w Parku Strzeleckim.
W Tarnowie do 1939 roku było ponad 40 synagog. Oto niektóre z nich: Najstarsza Synagoga, Stara Synagoga, Nowa Synagoga, Synagoga przy ulicy Goldhammera 1, Synagoga Debory Menkes, Synagoga Tempel, Synagoga Icchaka Horowitza, Synagoga cadyka Ungera To im Tarnów zawdzięcza chlubne miano "perły polskiego renesansu". Do najważniejszych zabytków miasta zaliczają się również te związane z historią tarnowskich Żydów. Najstarszy kwartał miasta przez nich zamieszkały, wyznaczony ulicami Żydowską i Wekslarską, z zachowanymi siedemnasto- i osiemnastowiecznymi kamienicami, z charakterystycznymi wąskimi frontami i malutkimi podwórkami, oddaje klimat żydowskiej dzielnicy. Pomiędzy budynkami ulicy Żydowskiej, na placu będącym pozostałością po spalonej przez hitlerowców synagodze, stoi bima, jedyna ocalała z pożaru część świątyni. Wędrując śladami tarnowskich Żydów nie można ominąć jednego z najstarszych zachowanych kirkutów w Polsce, znajdującego się przy ulicy Szpitalnej. Nekropolia mieści kilka tysięcy nagrobków, z których najstarsze pochodzą z końca XVII w. Coraz liczniejsze gospodarstwa agroturystyczne, powstające we wszystkich zakątkach regionu, stają się istotnym elementem oferty turystycznej wschodniej części województwa małopolskiego. To już nie tylko tani nocleg i wyżywienie. Stopniowo stają się centrami turystycznymi, z rozbudowaną ofertą aktywnego spędzania czasu. Wyjątkowość ich propozycji polega na połączeniu lokalnych tradycji z walorami naturalnego środowiska. Dziś w każdym niemalże gospodarstwie wypożyczyć można sprzęt sportowy, wiele oferuje naukę jazdy konnej, przejazdy bryczką, czy też kuligi. Standardem są grzybobrania, wędkowanie. Właściciele zachęcają gości do czynnego udziału w codziennych pracach. Każde z gospodarstw oferuje również żywność, przyrządzaną tradycyjnymi sposobami, z własnych produktów, pozbawionych chemicznych dodatków. W gospodarstwie Pani Danuty Kostrzyńskiej w Jastrzębiej można samodzielnie upiec chleb z własnoręcznie zrobionej mąki. W "Oazie spokoju" Państwa Taraszków z Zaczarnia, można nauczyć się haftu richelieu. Prywatny staw w "Leśniczówce", w Wierzchosławicach, gwarantuje udane wędkowanie. O atrakcyjności oferty aktywnego spędzania wolnego czasu w regionie Tarnowa decydują głównie ukształtowanie terenu oraz bogactwo świata roślin i zwierząt. Wschodnia część małopolski to region podgórski. Góra św. Marcina, która leży w granicach administracyjnych Tarnowa to najbardziej na północ wysunięte wzgórze Karpat. Niewielkie różnice wzniesień sprawiają, że uprawianie aktywnych form turystyki nie wymaga szczególnych predyspozycji. Cały region poprzecinany jest siecią szlaków pieszych, rowerowych i konnych. Z drugiej strony liczne zbiorniki wodne, jak jeziora Rożnowskie i Czchowskie, czy też przekształcone w bezpieczne akweny wodne wyrobiska pożwirowe, dają szeroki wachlarz możliwość wyboru formy spędzania wolnego czasu. Poszukiwaczy intensywnych wrażeń z pewnością zainteresuje oferta najstarszej polskiej kopalni soli - w Bochni. Kompleks poza pobytami zdrowotnymi oferuje również zwiedzanie podziemnych korytarzy ekstremalną trasą turystyczną. Region tarnowski jest obszarem o bardzo zróżnicowanej rzeźbie terenu. Nizinny krajobraz jego północnej części kontrastuje ze wzniesieniami południa. Tereny Płaskowyżu Tarnowskiego szczególnie nadają się do uprawiania turystyki konnej. Piaszczyste ziemie i niewielkie różnice poziomów, nie zmuszają do forsownej jazdy, co zmniejsza ryzyko urazów u zwierząt. W Starych Żukowicach powstał pierwszy w Polsce ośrodek jazdy konnej w stylu western - FURIOSO. Oferta w stylu western byłaby niepełna bez Indian. Dla poszukiwaczy klimatu dzikiego zachodu stworzono Wioskę Indiańską w ośrodku jazdy konnej nad zalewem w Radgoszczy. W ofertach stadnin znajdują się zarówno nauka jazdy, hipoterapia, jak i imprezy integracyjne. Wyjątkowo atrakcyjną propozycją są kilkudniowe rajdy konne, których trasy wiodą polnymi traktami i duktami leśnymi.
Rzeki i potoki regionu tarnowskiego dają schronienie gatunkom ryb, które coraz rzadziej występują w Polskich wodach. Dunajec i Biała Tarnowska, które zachowały swój pierwotny charakter, stanowią wyjątkową atrakcję zarówno dla wędkarzy, jak i poszukujących bliskiego kontaktu z naturą. Największe w regionie jeziora: Rożnowskie i Czchowskie, od wielu lat stanowią bazę dla uprawiania sportów wodnych. Funkcjonujące wokół nich ośrodki i gospodarstwa oferują zarówno nocleg, jak i możliwość wypożyczenia sprzętu. Jedną z najciekawszych propozycji dla miłośników wypoczynku nad wodą jest spływ Dunajcem z Czchowa do Zakliczyna. Trasa spływu biegnie starym żeglownym, węgierskim szlakiem obok warownych zamków w Wytrzyszczce, Czchowie i Melsztynie. Coraz liczniejsze gospodarstwa agroturystyczne, powstające we wszystkich zakątkach regionu, stają się istotnym elementem oferty turystycznej wschodniej części województwa małopolskiego. To już nie tylko tani nocleg i wyżywienie. W gospodarstwie Pani Danuty Kostrzyńskiej w Jastrzębiej można samodzielnie upiec chleb z własnoręcznie zrobionej mąki. W "Oazie spokoju" Państwa Taraszków z Zaczarnia, można nauczyć się haftu richelieu. Prywatny staw w "Leśniczówce", w Wierzchosławicach, gwarantuje udane wędkowanie. O atrakcyjności oferty aktywnego spędzania wolnego czasu w regionie Tarnowa decydują głównie ukształtowanie terenu oraz bogactwo świata roślin i zwierząt. Wschodnia część małopolski to region podgórski. Góra św. Marcina, która leży w granicach administracyjnych Tarnowa to najbardziej na północ wysunięte wzgórze Karpat. Niewielkie różnice wzniesień sprawiają, że uprawianie aktywnych form turystyki nie wymaga szczególnych predyspozycji. Cały region poprzecinany jest siecią szlaków pieszych, rowerowych i konnych. Z drugiej strony liczne zbiorniki wodne, jak jeziora Rożnowskie i Czchowskie, czy też przekształcone w bezpieczne akweny wodne wyrobiska pożwirowe, dają szeroki wachlarz możliwość wyboru formy spędzania wolnego czasu. Poszukiwaczy intensywnych wrażeń z pewnością zainteresuje oferta najstarszej polskiej kopalni soli - w Bochni. Kompleks poza pobytami zdrowotnymi oferuje również zwiedzanie podziemnych korytarzy ekstremalną trasą turystyczną. Wypoczynek w siodle i nad wodą. Region tarnowski jest obszarem o bardzo zróżnicowanej rzeźbie terenu. Nizinny krajobraz jego północnej części kontrastuje ze wzniesieniami południa. Tereny Płaskowyżu Tarnowskiego szczególnie nadają się do uprawiania turystyki konnej. Piaszczyste ziemie i niewielkie różnice poziomów, nie zmuszają do forsownej jazdy, co zmniejsza ryzyko urazów u zwierząt. W Starych Żukowicach powstał pierwszy w Polsce ośrodek jazdy konnej w stylu western - FURIOSO. Oferta w stylu western byłaby niepełna bez Indian. Dla poszukiwaczy klimatu dzikiego zachodu stworzono Wioskę Indiańską w ośrodku jazdy konnej nad zalewem w Radgoszczy. W ofertach stadnin znajdują się zarówno nauka jazdy, hipoterapia, jak i imprezy integracyjne. Wyjątkowo atrakcyjną propozycją są kilkudniowe rajdy konne, których trasy wiodą polnymi traktami i duktami leśnymi. Rzeki i potoki regionu tarnowskiego dają schronienie gatunkom ryb, które coraz rzadziej występują w Polskich wodach. Dunajec i Biała Tarnowska, które zachowały swój pierwotny charakter, stanowią wyjątkową atrakcję zarówno dla wędkarzy, jak i poszukujących bliskiego kontaktu z naturą. Największe w regionie jeziora: Rożnowskie i Czchowskie, od wielu lat stanowią bazę dla uprawiania sportów wodnych. Funkcjonujące wokół nich ośrodki i gospodarstwa oferują zarówno nocleg, jak i możliwość wypożyczenia sprzętu. Jedną z najciekawszych propozycji dla miłośników wypoczynku nad wodą jest spływ Dunajcem z Czchowa do Zakliczyna. Trasa spływu biegnie starym żeglownym, węgierskim szlakiem obok warownych zamków w Wytrzyszczce, Czchowie i Melsztynie. Pieszo i rowerem. Lasy, których znacząca część objęta jest ochroną prawną, pełne są osobliwych gatunków fauny i flory. W regionie tarnowskim znajdują się aż trzy parki krajobrazowe: Wiśnicko-Lipniki Park Krajobrazowy, Ciężkowicko-Rożnowski Park Krajobrazowy, Park Krajobrazowy Pasma Brzanki oraz rezerwaty przyrody. Liczne formacje skalne, o fantazyjnych kształtach, dodają pięknym krajobrazom smaczku tajemniczości. Miejscowe podania tylko utwierdzają w przekonaniu o ich magicznym pochodzeniu. Do najciekawszych tras pieszych należą te prowadzące przez tereny Parków Krajobrazowych Pogórza: Skamieniałe Miasto - rezerwat przyrody nieożywionej, którego rzeźbione przez naturę skały, przypominają kształtem postaci i zwierzęta, czy też Uroczysko Polichty, z wytyczonymi trasami edukacyjnymi. W Bukowcu, w rezerwacie "Diable Skały", znajduje się najdłuższa jaskinia w polskich Beskidach, zwana "Diablą Dziurą". Wytyczone szlaki prowadzą śladami osobliwości przyrody oraz dziedzictwa kultury. Zabytki architektury drewnianej, w tym największy w Małopolsce drewniany kościół w Skrzyszowie, czy też kościółek św. Leonarda w Lipnicy Murowanej, wpisany na listę UNESCO. Wędrując po regionie tarnowskim nie sposób nie trafić na Szlak Cmentarzy I Wojny Światowej, będących nie tylko miejscem czci i zadumy, ale także interesującymi zabytkami architektonicznymi. Szukających mocniejszych wrażeń zapraszamy w podziemia Uzdrowiska Kopalni Soli w Bochni. Ekstremalna trasa geologiczna przeznaczona jest wyłącznie dla odważnych i wysportowanych osób. Okolice Tarnowa to także wymarzony teren do uprawiania turystyki rowerowej. Stosunkowo niewielkie różnice wzniesień i dobre oznakowanie czynią trasy dostępnymi dla rowerzystów o różnym stopniu zaawansowania. Szlaki w większości wytyczono poza ogólnodostępną siecią drogową, dzięki czemu są bezpieczne, a jazda nimi dostarcza wyjątkowych wrażeń. Zima w regionie: Region tarnowski zapewnia szeroki wybór miejsc i sposobów aktywnego wypoczynku również w zimie. Każdy, niezależnie od wieku i indywidualnych upodobań, znajdzie dla siebie coś interesującego. Entuzjaści białego szaleństwa znajdą miejsca, gdzie można pojeździć na nartach, snowboardzie czy skorzystać z pobytu w gospodarstwach agroturystycznych, połączonego z kuligiem. Niezaprzeczalnymi atutami ośrodków narciarskich regionu tarnowskiego są niewielka odległość od miasta i komfort korzystania. Znacznie mniej zatłoczone od popularnych tatrzańskich kurortów, oferują pełną gamę usług dla narciarzy - od wypożyczalni sprzętu, po wyżywienie i nocleg. Trasy narciarskie są sztucznie dośnieżane i oświetlane. Długość i nachylenie stoków predysponują je raczej do jazdy rekreacyjnej, niż wyczynowej. Najdłuższa trasa zjazdowa w regionie, w Stacji Narciarskiej Laskowa-Kamionna, ma długość 2000m. Najlepsza bazą do uprawiania sportów zimowych są schroniska i pensjonaty, położone na terenach Pogórza. W okolicy Ciężkowic (Jastrzębia), Gromnika (Jurasówka), Pleśnej (Lubinka) i Żegociny (Stoki Kamiennej) znajdują się orczykowe wyciągi narciarskie. Znakomite warunki i piękne otoczenie dostarczają miłośnikom aktywnego wypoczynku w zimie wrażeń, skłaniających do powrotu w te miejsca.

formy ochrony przyrody
Południowomałopolski Obszar Chronionego Krajobrazu [ obszar chronionego krajobrazu ],
Zagrozenia :

Potencjalnie: plany regulacji rzeki. Ewentualne niezbędne prace z zakresu ochrony przeciwpowodziowej powinny być prowadzone zgodnie z zasadami dobrej praktyki regulacji rzek i potoków górskich.

Siedliska
pionierska roślinność na kamieńcach górskich potoków,
zarośla wrześni na kamieńcach i żwirowiskach górskich potoków (Salici-Myricarietum część - z przewagą wrześni),
łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy żródliskowe)*,
Ważne dla Europy gatunki zwierząt (z Zał. II Dyr. siedliskawej i z Zał. I Dyr. Ptasiej, w tym gatunki priorytetowe):
boleń     [ryba ]
brzanka     [ryba ]
głowacz białopłetwy     [ryba ]
kumak górski     [płaz ]
łosoś atlantycki      [ryba ]
minóg strumieniowy     [ryba ]
Obszar biogeograficzny : alpejski
Instytucje, w których można uzyskać informacje o obszarze::

- Oddział PTTK \"Ziemi Tarnowskiej\" w Tarnowie, ul. Żydowska 20, 33-100 Tarnów
- Informacja Turystyczna w Wadowicach, 34-100 Wadowice, ul. Kościelna 4, tel./fax (33) 873
23 65, biuro@it.wadowice.pl, www.it.wadowice.pl
- Regionalny Portal Internetowy \"Wrota Małopolski\", e-mail: wrota@malopolska.mw.gov.pl,
tel. (12) 63 03 521, fax (12) 63 03 503
- Małopolska Organizacja Turystyczna Biuro: Kraków 31-028, ul. św. Krzyża 14, tel./fax: (12) 421-16-04, Tel. (12) 421-15-36, Siedziba: Kraków 31-033, ul. Westerplatte 15, e-mail: biuro@mot.krakow.pl, www.mot.krakow.pl
- Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział Krakowski, Kraków, ul. Westerplatte
5, tel. (12) 422 26 76, tel. (12) 422 85 28, bort@krakow.pttk.pl, tel. 0124222676
pttk_krakow@poczta.onet.pl fax. 0124223723 http://krakow.pttk.pl
- Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie ul. Smoleńsk 29-31 31-112 Kraków
tel. (12) 61 98 120, (12) 61 98 121, fax: (12) 61 98 122, http://krakow.rdos.gov.pl/, e-mail: sekretariat@rdos.krakow.pl



GMINY
Tarnów,
Pleśna,
Tuchów,
Gromnik,
Ciężkowice,
Bobowa,
Grybów,
Grybów m.,