Teren w głównej mierze zajmują siedliska rolnicze, ok. 10% stanowią lasy liściaste, natomiast w niewielkim stopniu pokrywają go lasy iglaste lasy mieszane siedliska łąkowe i zaroślowe torfowiska, bagna, roślinność na brzegach wód, młaki oraz wody śródlądowe (stojące i płynące).
Dolina Szeszupy położona jest na Pojezierzu Wschodniosuwalskim, stanowiącym część Pojezierza Litewskiego. Rzeka Szeszupa, stanowiąca lewobrzeżny dopływ Niemna, przepływa przez pogranicze dwóch mikroregionów: Garbu Wiżajn i Wzgórz Jeleniewskich.
Źródła Szeszupy znajdują się koło osady Turtul na terenie Suwalskiego Parku Krajobrazowego (SOO Ostoja Suwalska). W południowej i środkowej części obszaru Dolina Szeszupy, rzeka Szeszupa płynie początkowo głęboko, później nieznacznie wciętą doliną, przecinając w sąsiedztwie wsi Lizdejki i Pobondzie tereny sandrowe porośnięte borami mieszanymi. Ma tam charakter podgórski, o wysokim stopniu naturalności - charakteryzuje się wartkim nurtem i żwirowym dnem. Koryto przegradzają liczne zwalone pnie drzew. Koło wsi Pobondzie, rzeka przepływa przez największe w granicach obszaru jezioro - Pobondzie (pow. 53,1 ha), o genezie wytopiskowej.
W przygranicznej, silnie zabagnionej części doliny, Szeszupa zmienia charakter na nizinny, płynie uregulowanym, wyprostowanym korytem. Mimo to, w peryferyjnych częściach doliny, a przede wszystkim w rozległej, bocznej dolinie o nazwie Rudawki, zachowały się żywe, mechowiskowe torfowiska źródliskowe.
W skład obszaru wchodzą doliny dwóch większych, lewobrzeżnych dopływów Szeszupy - Potopki, o silnie zatorfionej, bagiennej dolinie, oraz Wigry, płynącej głęboko wciętą rynną. Oprócz samej doliny rzeki i jej odgałęzień, głównym rejonem występowania torfowisk, jest obszar źródliskowy rzeczki Potopki, oraz w sąsiadująca z nim dolina z ciągiem niewielkich jezior koło wsi Potopy.
Większość torfowisk nad Szeszupą, porośnięta jest bagiennymi lasami (brzeziny bagienne, źródliskowe olszyny), lub zagospodarowana jako wilgotne łąki i pastwiska. Mniejszą powierzchnię zajmują naturalne torfowiska bezleśne.
Dolina Szeszupy pełni bardzo istotną rolę jako ostoja siedlisk i gatunków wymienionych w Załącznikach Dyrektywy Siedliskowej. Obszar ma szczególną rolę dla ochrony trzech: rzek włosienicznikowych, lasów łęgowych i torfowisk alkalicznych.
Charakter rzeki włosienicznikowej ma większa część Szeszupy.
Obszar Dolina Szeszupy pełni istotną rolę dla ochrony jego pełnego zróżnicowania regionalnego w Polsce. Podobnie jest w przypadku źródliskowych lasów olszowych, zajmujących największą powierzchnię w dolinie Szeszupy, Wigry oraz na torfowisku Rudawki. W granicach ostoi, zachowały się doskonale wykształcone płaty tego siedliska. O unikatowej wartości tych płatów świadczy masowe występowanie w runie skrzypu olbrzymiego Równie wyjątkowymi walorami przyrodniczymi oraz doskonałym stanem zachowania charakteryzują się mechowiska na torfowisku Rudawki (siedlisko: torfowiska alkaliczne). Ich wyjątkową cechą jest to, że rozwijają się na silnie nachylonych zboczach. Flora mchów torfowiska Rudawki charakteryzuje się obecnością wielu innych gatunków zagrożonych, zwłaszcza storczyków oraz reliktowych mchów.
Spośród pozostałych chronionych siedlisk przyrodniczych, na uwagę zasługują jeszcze jeziora, wykazujące znaczne zróżnicowanie - od zbiorników z podwodnymi łąkami ramienicowymi, poprzez typowe jeziora eutroficzne, do otoczonych torfowiskami oczek wykazujących niektóre właściwości jezior dystroficznych.

Dane zaktualizowano w 2009 r.

Pod względem administracyjnym obszar Dolina Szeszupy leży na terenie gminy Rutka -Tartak i, w niewielkim stopniu, Jeleniewo. Wieś Rutka Tartak znajduje się ok. 30 km od Suwałk. Preferowany dojazd to dotarcie pociągiem do Suwałk, a stamtąd autobusem PKS bądź transportem własnym do miejscowości na terenie gminy Rutka-Tartak.
Gmina Rutka-Tartak położona jest w malowniczym położeniu- otulinie Suwalskiego Parku Krajobrazowego oraz przy szlaku komunikacyjnym (przejście graniczne Budzisko-Gołdap). Urozmaicony krajobraz oraz dogodne warunki klimatyczne stwarzają turystom możliwość uprawiania różnych form turystyki. Jest to duża wieś gminna o charakterze miasteczka, położona nad Szeszupą w dolinie porośniętej lasem. Wieś jest siedzibą urzędu gminy i nadleśnictwa.
Największą atrakcją tego terenu jest polodowcowy krajobraz z jeziorami:Pobondzie, Potopy, i Białe oraz z głębokimi i rozległymi dolinami Potopki i Szeszupy. Latem można urządzać spływ kajakowy, wykąpać się w jeziorze, popływać łódką lub wybrać się na ryby również zimą można przyjemnie i aktywnie spędzić czas urządzając kulig i uprawiając narciarstwo biegowe .

Pola namiotowe

• pole namiotowe we wsi Pobondzie nad Jeziorem Pobondzie
• pole namiotowe w Rutce-Tartak przy rzece Szeszupa.

Punkt widokowy w miejscowości Rowele - z którego obejrzeć można piękny krajobraz doliny rowelskiej .

Turystyka krajoznawcza.
Miejscowość powstała w 1874 roku z połączenia dwu wymienionych w jej nazwie osad Rutki i Tartaku. Parafia Rutka-Tartak natomiast powstała dopiero w 1925 roku. Wzniesiono wówczas drewniany kościół, który w 1980 roku zastąpiono murowaną, nowoczesną świątynią - w kształcie arki.
Z ciekawych zabytków znajduje się tu młyn wodny z 1926 roku, wciąż czynny, obecnie elektryczny. W pobliskich Kadaryszkach można zobaczyć jeszcze resztki zabytkowego parku, otaczającego niegdyś dwór starostów - rozebrany w 1963 roku, z powodu złego stanu technicznego.
Wśród najstarszych zabytków na terenie gminy należy wymienić budynek straży granicznej pochodzący z lat trzydziestych.

Turystyka aktywna.
Na terenie gminy Rutka-Tartak przebiegają następujące szlaki:

• Szlak rowerowy "Pierścień Suwalszczyzny" - Stary Folwark, Wigry, Rosochaty Róg, Mikołajewo, (przez powiat sejneński - Maćkowa Ruda, Wysoki Most, Pogorzelec, Białorogi, Sejny, Żegary, Radzicie, Burbiszki, Buda Zawidugierska, Przystawańce, Trakiszki, Puńsk, Wojciuliszki, Jegliniec, Podwojponie, Budzisko, Majdan, Kupowo-Folwark, Trzcinka, Folkusz) Rutkę Tartak, Potopy, Ejszeryszki, Wiżajny, Wizgóry, Leszkiemie, Maudę, (powiat gołdapski - Pobłędzie, Degucie, Golubie, Maciejowięta, Stańczyki,) Przerośl, Rakówek, Czarne, Supienie, Wólka, Filipów, Szafranki, Garbas, Matłak, Bakałarzewo, Kotowina, Kamionka Stara, Wólka-Folwark, Rabalina, Raczki, Dowspuda, Chodorki, Kurianki, Stoki, Franciszkowo, Józefowo, Dubowo II, Suwałki, Mała Huta, Kamionka, Leszczewo, Stary Folwark.
• Szlak turystyczny zielony NAD SZESZUPĘ (47 km): Suwałki (PKP) - jez. Okuniowiec - wieś Okuniowiec - zabudowania wsi Osinki - osada Studzieniczne - rezerwat "Cmentarzysko Jaćwingów" - zagrody wsi Prudziszki - Brama Jeleniewska - góra Krzemieniucha - wieś Krzemieniucha - Jeleniewo - Kazimierówka - jez. Szurpiły - góry: "Zamkowa", "Cmentarna", "Kościelna" - jez. Jeglówek - jez. Udziejek - Udziejek - jez. Kamenduł - jez. Jaczno - Smolniki - jez. Czarne - jez. Białe - Jodoziory - Pobondzie - Rutka Tartak
• Szlak turystyczny czerwony SEJNY - BŁĄKAŁY(fragment szlaku międzynarodowego E11) (92 km): Sejny - Babańce - Klejwy - Żwikiele - Smolany - jez. Boksze - Boksze - Wesołowo - Szlinokiemie - Puńsk - Zaboryszki - Dębniak - jez. Jodel - Becejły - Krzywólka - Wygorzel - Wierzbiszki - Rutka-Tartak - Potopy - Rowele - Poplin - Soliny - Sześciwłóki - Okliny - Mauda - jez. Mauda - Rakówek - Pobłędzie - jez. Pobłędzie - mosty kolejowe w Stańczykach - Błąkały
• Szlak kajakowy - Szeszupą

Plaże i kąpieliska: nad rzeką Szeszupą, adm. U. Gm. Rutka Tartak, tel. (+87) 568 72 56
Boisko przy Gimnazjum, ul. Szkolna 12, Rutka Tartak, tel. (+87) 568 72 18
Stadion gminny U. Gm. Rutka Tartak tel. (+87) 568 72 54

Kwatery Agroturystyczne:
Maria Micielica, Rutka-Tartak , http://nocleg.suwalszczyzna.com.pl/micielica
Katarzyna i Marek Domżalscy, Suwałki http://www.lizdejki.republika.pl/
Urszula i Karol Barwiccy, Pobondzie 25
Marianna i Czesław Słabińscy, Rutka-Tartak, www.suwalki-turystyka.info.pl/turystyka_wiejska
"Na Cisowym Wzgórzu", Rutka-Tartak, www.cisowewzgorze.pl
"Domek pod sosnami", Pobondzie, www.pobondzie2.spanie.pl

Gastronomia:
Jeleniewo: "Restauracja pod jelonkiem" - całoroczna i mini-bar w Jeleniewie oraz mini-bar w Błaskowiźnie
Rutka Tartak - Bar "Cafe Drink"- całoroczny

Najważniejsze zagrożenia dla walorów przyrodniczych obszaru związane są z:

• spływem powierzchniowym zanieczyszczeń (zwł. nawozów) z użytków rolnych do jezior i torfowisk (eutrofizacja);
• sukcesją naturalną - rozwojem zarośli wierzbowych oraz lasów olszowych i brzozowych na nieleśnych do niedawna torfowiskach;
• intensyfikacją rolnictwa, m.in. podsiewaniem i nawożeniem łąk, wczesnym i kilkakrotnym w roku pokosem, zaorywaniem muraw oraz intensywnym wypasem;
• zanieczyszczeniem wód Szeszupy i mniejszych cieków ściekami z gospodarstw;
• zaprzestaniem koszenia pobagiennych łąk i mechowisk;
• funkcjonowaniem systemu odwadniającego (dreny);
• zabudową letniskową, zwłaszcza na brzegach jezior;
• odwadnianiem torfowisk (przekopywanie rowów, konserwacja istniejącej sieci melioracyjnej);
• ekspansją trzciny na torfowiskach;
• niedostosowaniem składu gatunkowego lasów na mineralnych zboczach doliny do warunków siedliskowych;
• zalesianiem pól i pastwisk na słabszych glebach; pozbywaniem się odpadów z gospodarstw domowych.

Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Białymstoku
ul. Dojlidy Fabryczne 23, 15-554 Białystok
tel. (85) 740 69 81 w. 10, (85) 740 33 80 w. 10, fax (85) 740 69 82
email: biuro@rdos.eu, http://bialystok.rdos.gov.pl/, http://www.rdos.eu/

Centrum Międzynarodowej Informacji Kulturalnej i Turystycznej
ul. Hamerszmita 16, Suwałki
tel.(87) 566 20 79, 563 05 38
www.cmikt.pl, e-mail: biuro@cmikt.pl

Suwalska Izba Rolniczo-Turystyczna
ul. Kościuszki 82 lok. 7, Suwałki
tel. (87) 566 58 72, 566 54 94
www.sirt.suwalki.com.pl, e-mail: sirt@suwalki-turystyka.info.pl

Kiosk informacji turystycznej
ul. Sportowa 1a, Jeleniewo
czynny w godz.: 5.00-21.00