NATURA 2000 a turystyka - PORTAL INFORMACYJNO - EDUKACYJNY


obrazek
INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU


 

Niecka Skaliska

Powierzchnia : 11385.7 ha
Kod obszaru : PLH28_23
Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000:
specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa)
Status obszaru :
obszar proponowany przez Rząd RP
Opis :

Niecka Skaliska to obszar zajmujący środkową część mezoregionu pod nazwą Kraina Węgorapy. Mezoregion ten stanowi przedłużenie Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, wraz z którą należy do Pojezierza Mazurskiego.
Ze względu na żyzne utwory glebowe, tereny te są w dużej mierze zajęte pod uprawy, natomiast piaszczystą i częściowo zabagnioną część centralną zajmują lasy zwane Lasami Skaliskimi. Granica występowania piasków jest jednocześnie krańcem zasięgu występowania lasów na opisywanym obszarze. Obszar jest dość zróżnicowany siedliskowo, 45% stanowią siedliska rolnicze, lasy iglaste i mieszane stanowią 14% każe, a lasy liściaste 12%, siedliska łąkowe i zaroślowe to 14% a pozostały 1% to torfowiska, bagna, roślinność na brzegach wód, młaki.
Charakterystyczną cechą Niecki Skaliskiej jak i całej Krainy Węgorapy jest wykształcony odpływ rzeczny w postaci Węgorapy i jej dopływu, Gołdapy. W pobliżu rzek występują dość liczne starorzecza. Obszar leśny pocięty jest siecią kanałów. Największy, kanał - Brożajcki przechodzi przez środek kompleksu leśnego łącząc Gołdapę z Węgorapą. Węgorapa wypływa z Jeziora Mamry i charakter rzeki zmienia się na jej kolejnych odcinkach. Od Węgorzewa aż do mostu w miejscowości Wężówka Węgorapa płynie jako rzeka typowo nizina. Natomiast już na kolejnym odcinku, od miejscowości Wężówka do połączenia z Gołdapą, ma ona niezmieniony, niemal pierwotny charakter o dużych walorach przyrodniczych i krajobrazowych. Fragmenty z bystrym nurtem o twardym, często żwirowo-kamienistym dnie przeplatane są krótkimi odcinkami o wolniejszym nurcie i dnie piaszczystym. Brzegi w większości porośnięte są drzewami oraz silnie zakrzaczone, pod korzeniami starych olch powstały niewielkie głęboczki. Wszystko to stwarza doskonałe warunki do bytowania i rozrodu ryb reofilnych.
W miejscowości Ołownik, na rzece stworzono piętrzenie, na potrzeby małej elektrowni wodnej. Mimo wyposażenia jazu piętrzącego wodę w przepławkę typu komorowego, piętrzenie niekorzystnie oddziałuje na ekosystem rzeki.
Gołdapa to rzeka o długości 89 km. W wyniku dokonanej w latach 90-tych ubiegłego wieku zabudowy hydrotechnicznej, związanej z wykorzystaniem rzeki do produkcji energii elektrycznej, Gołdapa została podzielona na wiele niekomunikujących się ze sobą odcinków.
Mimo że Gołdapa w przeszłości stanowiła naturalny prawobrzeżny dopływ Węgorapy, obecnie główna masa jej wód odprowadzana jest do Węgorapy skrótem, jaki stanowi kanał Brożajcki. Kanał wykonano pod koniec XVIII wieku, w późniejszym okresie (XIX i I połowa XX wieku) poddawany był on korektom i poszerzeniu. Łączna długość kanału wynosi 7,6km.
Na opisywanym obszarze odnotowano 7 rodzajów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Kompleks Lasów Skaliskich wyróżnia się w kraju dzięki obecności dobrze zachowanej świerczyny na torfie - zespół Sphagno girgensohnii-Piceetum oraz dużemu udziałowi zbiorowisk borowych. Warta podkreślenia jest obecność licznych starorzeczy powstałych z meandrów Gołdapy i Węgorapy. We florze naczyniowej odnotowano 13 gatunków podlegających ścisłej ochronie prawnej oraz 24 gatunki chronione częściowo.
Osobliwością florystyczną jest występowanie gatunku z Polskiej Czerwonej Księgi Roślin: wielosił błękitny. Roślina ta zaliczana jest do reliktów polodowcowych.
Na terenie Niecki Skaliskiej stwierdzono występowanie 27 gatunków zwierząt objętych Załącznikiem II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Występuje tu rozwijająca się populacja bobra. Lasy Skaliskie stanowią ważną ostoję dla zagrożonych ssaków takich wilk i ryś. Wśród bezkręgowców dwa gatunki znajdują się w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt: czerwończyk nieparek oraz skójka gruboskorupowa. Z grupy kręgowców do Czerwonej Księgi zaliczono: orlika krzykliwego, dzięcioła białogrzbietego,bielika, wilka, rysia, traszkę grzebieniastą, głowacza białopłetwego, minoga strumieniowego i piskorza.

Dane zaktualizowano w 2009 r.

Interpretacja turystyczna :

Preferowany dojazd pociągiem do Giżycka, a następnie autobusem lub transportem własnym do miejscowości na terenie gmin Budry oraz Banie Mazurskie.

GMINA BUDRY
Przez gminę przepływają rzeki: Węgorapa i Gołdapka, które są nie tylko szlakami kajakowymi, ale również ostoją bobrów. Wśród malowniczych łąk i mało znanych ostępów leśnych biegną szlaki rowerowe i piesze. Z zabytków i ciekawych miejsc warte obejrzenia są kościoły w Dąbrówce Nowej, Budrach i Olszewie, pałac w Więckach i neoklasycystyczny pałac w Dąbrówce Nowej.

Turystyka aktywna
Brak jezior i zbiorników wodnych – wbrew pozorom - nie dyskwalifikuje wód powierzchniowych gm. Budry w zakresie rozwoju turystyki wodnej. Rzeki Węgorapa i Gołdapa oraz Kanał Brożajcki stanowią równie atrakcyjne wodne szlaki turystyczne dla spływów kajakowych, wędkarstwa i rekreacji pod warunkiem zagospodarowania
turystycznego tych wód i właściwej promocji agroturystyki. Szczególnie atrakcyjna jest Węgorapa dająca połączenie z Wielkimi Jeziorami Mazurskimi oraz Pregołą, która od Czerniachowska (ujście Węgorapy) do Zalewu Kaliningradzkiego (Wiślanego) jest rzeką żeglowną. Można, zatem organizować spływy kajakowe na trasie Wielkie Jeziora Mazurskie – Bałtyk.
Bardzo interesująca dla turysty wodnego, a także pod względem przyrodniczym i poznawczym jest trasa Kan. Brożajckiego, prowadząca w większości przez tereny leśne i z uwagi na zlokalizowane tam ciekawe budowle hydrotechniczne.

GMINA BANIE MAZURSKIE
Banie Mazurskie to gmina rolnicza. Przez jej terytorium przepływają rzeki: Gołdapa i Węgorapa połączone Kanałem Brożajckim. Północną granicę gminy stanowi granica Państwa z Obwodem Kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej. Obszar gminy charakteryzuje się silną konfiguracją terenu, charakterystyczną dla obszarów polodowcowych oraz dużą ilością lasów stanowiących ponad 30% powierzchni gminy.

Turystyka krajoznawcza
Na terenie gminy warto zobaczyć:

  • Piramida w Rapie – grobowiec niemieckiej rodziny Fahrenheidów jest jedną z najbardziej intrygujących atrakcji turystycznych na terenie gminy Banie Mazurskie. Niezwykłość polega na tym, iż kształtem przypomina ... egipską piramidę.
  • Głazy narzutowe
  • Grobowiec w Zakałczu - pośród zapomnianego cmentarza ewangelickiego, ukryta jest kaplica rodziny Steinertów z kryptą grobową. W odróżnieniu od piramidy w Rapie, grobowiec w Zakałczu Wielkim przypomina duży sześcian.
  • Kanał Brożajcki
  • Zespoły dworsko-pałacowe - najważniejsze z nich znajdują się w następujących miejscowościach: Mieduniszkach Wielkich, Klewinach, Wólce i Zakałczu Wielkim.
  • Cmentarze poniemieckie

Obie gminy mają dość ubogie zaplecze zarówno noclegowe jak i gastronomiczne.

formy ochrony przyrody
Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Gołdapy i Węgorapy [ obszar chronionego krajobrazu ],
Zagrozenia :

Mimo że układ hydrologiczny obszaru jest już od XVIII wieku bardzo przekształcony poprzez wykopanie w kierunku południe-północ Kanału Brożajckiego, przecinającego na pół Nieckę Skaliską oraz liczne kanały i rowy melioracyjne wykopane w latach 50- i 60-tych ubiegłego wieku, obecne stosunki wodne są historycznie utrwalone.
Największe zagrożenie dla opisywanego obszaru stanowi więc naruszenie aktualnych stosunków wodnych.
Zarówno odwodnienie jak i spiętrzenie wód rzek i Kanału Brożajckiego jest szczególnie szkodliwe dla zespołu świerczyny na torfie, która traci charakterystyczny dla siebie skład gatunkowy i fizjonomię zbiorowiska. Budowa nowych urządzeń hydrotechnicznych stanowić także będzie przeszkodę dla wędrówek ryb wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG stwierdzonych na tym obszarze. Szkodliwe jest także skracanie i prostowanie cieków wodnych oraz stosowanie technicznej zabudowy ich brzegów.
Zagrożenie stanowi także wyrąb starodrzewu i drzew dziuplastych, zakładanie upraw plantacyjnych, sadzenie monokultur drzew i nieuzasadnione siedliskowo stosowanie zrębów zupełnych. Na terenach nieleśnych niekorzystne jest zaniechanie dotychczasowego użytkowania łąkowo-pastwiskowego oraz potencjalna zamiana użytków zielonych na grunty orne, zwłaszcza na terenach położonych na południe od kompleksu leśnego.
Zagrożeniem dla dotychczas użytkowanych ekstensywnie łąk i pastwisk w dolinie Gołdapy i Węgorapy jest intensyfikacja nawożenia mineralnego oraz stosowanie nawozów płynnych.

Siedliska
starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion,
ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium),
niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris),
torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea) ,
grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum),
łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum),
Ważne dla Europy gatunki zwierząt (z Zał. II Dyr. siedliskawej i z Zał. I Dyr. Ptasiej, w tym gatunki priorytetowe):
bielik     [ptak ]
błotniak łąkowy     [ptak ]
błotniak stawowy     [ptak ]
bocian biały      [ptak ]
bocian czarny      [ptak ]
boleń     [ryba ]
bóbr europejski     [ssak]
czerwończyk nieparek     [bezkręgowiec ]
dzięcioł białogrzbiety      [ptak ]
dzięcioł zielonosiwy      [ptak ]
gąsiorek     [ptak ]
głowacz białopłetwy     [ryba ]
jarząbek      [ptak ]
koza     [ryba ]
kumak nizinny     [płaz ]
minóg strumieniowy     [ryba ]
orlik krzykliwy      [ptak ]
piskorz     [ryba ]
ryś     [ssak]
skójka gruboskorupowa     [bezkręgowiec ]
traszka grzebieniasta     [płaz ]
trzmielojad     [ptak ]
wilk*     [ssak]
wydra     [ssak]
zalotka większa     [bezkręgowiec ]
zimorodek     [ptak ]
żuraw     [ptak ]
Obszar biogeograficzny : kontynentalny
Instytucje, w których można uzyskać informacje o obszarze::

Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Al. Marsz. J. Piłsudskiego 7/9, 10-575 Olsztyn, tel. (089) 52 32 378, fax. (089) 52 32 405, e-mail : wkp@uw.olsztyn.pl, www.olsztyn.rdos.gov.pl

Biuro Informacji turystycznej, plac Wolności 11, 11-600 Węgorzewo, Tel: +87 427 40 09, Fax: +87 427 40 09, email: infotur@wegorzewo.pl, www.wegorzewo.pl



GMINY
Banie Mazurskie,
Budry,